11 Şubat Cumartesi günü Hafıza Merkezi olarak kendi adımıza bir ilki gerçekleştirdik ve veri temelli çalışmalarımızı yaratıcı sektörlerden gelen insanlarla paylaştığımız, hackathon formatında bir çalıştay düzenledik. Toplantıdan beklentimiz, zorla kaybetmelerle ilgili elimizde olan veri ve bulguları, yeni neslin farklı ilişkilenme biçimlerini göz önünde bulunduran anlatım biçimlerine sokabileceğimiz yeni ve yaratıcı fikirleri görmektedi. Veritabanı, programlama, veri görselleştirme, video, oyunlaştırma, görsel sanatlar ve kurumsal iletişim gibi ilgi alanlarından yaklaşık 40 katılımcı, günün sonunda Türkiye’de gerçekleşmiş zorla kaybetmeler suçuna daha fazla insanın dikkatini çekecek birbirinden çarpıcı fikirler üretti.

Toplantının ilk bölümünde Hafıza Merkezi‘nin çalıştığı alan, bu alanda yapılan tartışmalar, benimsenen yaklaşımlar, kullanılan dil, kavramlar ve merkezin ürettiği verilerle ilgili bilgilendirme yapıldı. Bu bağlamda ilk olarak Hafıza Çalışmaları Program Yöneticisi Özgür Sevgi Göral, modern devletlerin yol açtığı felaketlerin hikayesini anlatmanın ne gibi önemli tartışma başlıklarını içerdiğini anlattı. Göral, felaketin hikayesi anlatılırken dikkat edilmesi gereken başlıklar arasında tanıklığın imkansızlığı, felaketi anlatmakta dilin sınırları ve görsel sembollerin imkanları, felaketin sorumluluğu, devlet aygıtları ile geniş toplum kesimlerinin rolleri, bu bağlamda felaketin yaşandığı yer ile yaşanmadığı yer arasında kurulması gereken bağ, felaket imgesinin fiziksel yok edilme kadar insan haysiyetinin dışına itilmeyi de içermesi, felaketin hikayesinin makbul mağdurlarla sınırlı olmaması gibi konulara değindi. Hatırlama adabının belirli bazı kavram ve yaklaşımları çağırırken bazılarından da uzak durması gerektiğini belirten Göral, konuşmasını dünyada mağdur odaklı, fail odaklı ve toplum odaklı yapılan farklı hafızalaştırma yaklaşımları ve çalışmalarından örneklerle bitirdi.

Merkez’in İletişim ve Savunuculuk Koordinatörü Kerem Çiftçioğlu, Hafıza Merkezi’nin zorla kaybetmeler üzerine veri temelli yaptığı çalışmaları ve bu verilerin genel manzarasını aktardı. Katılımcılar böylece üretim sürecine geçmeden önce merkezin yaptığı belgeleme çalışmalarının arka planını, toplanan verilerin hangi arayüzlerde nasıl tutulduğunu, farklı düzey ve çeşitlilikteki verilerin birbirleriyle olan ilişkisini görmüş oldu. Çiftçioğlu sunumunda, verilerden hareketle yürüttüğümüz savunuculuk faaliyetlerinin temel hedefinin zorla kaybetmelerin bir devlet politikası olduğunu, bu politikanın siyasi, hukuki ve toplumsal örüntüleri olduğunu ortaya koymak olduğunu da belirtti.

<< Sunumun Prezi dosyası için tıklayın. >>

Çalıştayın bilgilendirmeye yönelik bu ilk bölümünün ardından, Nerdworking’den Erdem Dilbaz‘ın kolaylaştırıcılığında fikir geliştirme ve prototip üretme sürecine başlandı. Saat 12’den akşamüstü 7’ye kadar süren bu bölümde katılımcılar son derece yaratıcı, iç görülü ve uygulanabilir çalışmalar ürettiler. Çalıştayda üretilen çalışmalara ilişkin daha kapsamlı içerik ve bilgilendirmeyi önümüzdeki günlerde web sitemizden takip edebilirsiniz. Hafıza Merkezi olarak bizler için son derece öğretici olan bu toplantının ardından öne sürülen fikirleri beraber geliştirmek ve uygulamak üzerine katılımcılarla istişarelerimizi devam ettireceğiz.

Bizleri bu toplantıyı yapmaya motive eden, esin kaynağı olmuş bazı görselleştirme çalışmalarını da sizlerle bu vesileyle paylaşmak istedik. Bu çerçevede önermek istediğiniz benzer çalışmaları sizler de bizimle info@hafiza-merkezi.org adresimizden paylaşırsanız memnun oluruz.

Veri Görselleştirme / İnteraktif 

• Scorched Earth and Chemical Weapons Attacks in Darfur, Uluslararası Af Örgütü: Sudan hükümetinin Darfur’da gerçekleştirdiği kimyasal saldırıları belgeleyen interaktif rapor.
• Case Against M. Al Mahdi, Uluslararası Ceza Mahkemesi: Savaş suçlusu M. Al Mahdi aleyhine toplanan kanıtların interaktif dijital sunumu.
• Saydnaya Hapishanesi: Af Örgütü ve Forensic Architecture: Suriye’deki meşhur Saydnaya cezaevinin 3 boyutlu interaktif modellemesi.
• Where the Bodies are Buried: Mapping Allegations of War Crimes in Afghanistan ,The Nation: ABD Kara Kuvvetleri Özel Kuvvetlerinin 2012 yılında Afgan sivillere karşı işlediği iddia edilen savaş suçları üzerine interaktif rapor.
• The Fallen of WWII: İkinci Dünya Savaşı’nın insan bedelini inceleyen interaktif belgesel.
• Türkiye Kültür Varlıkları, Hrant Dink Vakfı: Ermeni, Rum, Süryani ve Yahudi toplumlarının Anadolu coğrafyasındaki kültürel mirasını belgeleyen interaktif harita.
• The stories of a shared and contested city, Tarihsel Diyalog ve Araştırma Derneği: Lefkoşe’nin 1878’den 1974’e tarihsel özetini interaktif harita formatında sunan kamusal tarih projesi.
• Narratives of Displacement and Resistance, Anti-Eviction Mapping Project: San Francisco’da yürütülen tahliyeler üzerine interaktif formatta sözlü tarih projesi.
• Faces of Srebrenica, Radio Free Europe & Radio Liberty: Srebrenitsa’da imha edilen Boşnak Müslümanların fotoğraflarının sergilendiği dijital anma platformu.
• iNakba, Zochrost: Kullanıcıların, 1948 Nakba dönemi ve sonrasında tahrip edilen Filistin yerleşimlerini tespit etmesini ve öğrenmesini sağlayan bir mobil cihaz uygulaması.
• One Angry Bird, Periscopic: ABD’nin 10 başkanının açılış konuşmalarının duygusal eğrisini gösteren veri görselleştirme.
• Guesthouse, Merve Bedir ve Alican İnal: Geri gönderilmek üzere idari gözetim altına alınan yabancıların tutulduğu İstanbul’daki Kumkapı İl Göç İdaresi Geri Gönderme Merkezi’nin skeçler ve çizimler eşliğinde 3 boyutlu modeli.

İnfografik

• How Gay Marriage Finally Won In The U.S. Supreme Court, The Daily Good: Son 10 yıl içinde eşcinsel evlilikleri konusunda ABD mahkeme ve kültüründe yaşanan değişimin özeti.
• Iraqi War Deaths, The New York Times: 2007 yılında ABD ordusu, Irak güvenlik güçleri ve Kürt peşmerge milislerinden 2,592 kişinin ölümüne yol açan saldırıların  hedefi, türü ve yerine dair bilgi veren infografik. New York Times Link.
• The Lives of 10 Famous Painters, Accurat, Giorgia Lupi and Michela Buttignol: Ünlü 10 ressamın (Pollock, Dalí, Matisse, Klimt, Picasso, Mondrian, Klee, Boccioni, Kandinsky, ve Miro) hayatlarını anlatan minimalist infografikler.
• Hangi Mevsimde Hangi Balık Yenir? Yemek.com: Hangi balıkların hangi aylarda tüketilebileceği, hangi aylarda daha lezzetli olacaklarını gösteren infografik. Yemek.com linki.
• Sulukule Eviction Timeline, Designer: Emrah Kavlak, Publisher: Sulukule Studio: Sulukule mahallesinde yaşanan kentsel dönüşüm ve yerinden etme sürecinin zamansal diyagramı.
• Beğendiğimiz bazı başka örnekler için tıklayın.

Video

• Act for the Disappeared: Lübnanlı kayıp yakınlarının hakikati bilme hakkı üzerine tanıtım videoları.
• Kurzgesagt / In a Nutshell: Bilimsel konuları iyimser nihilizm ile açıklayan animasyon videolar.
• RSA Animates: İlham veren fikir ve çalışmaların ödüllü animasyonlar ile anlatımı.
• School of Life: Felsefe, edebiyat, psikoterapi ve sanat alanlarından ilham alarak hayatı ve insanı anlamaya dönük konularla ilgili kısa animasyon videolar.
• Filistin işgaline kısa giriş: Filistin’in tarihi ve işgali üzerini anlatan kısa animasyon video.
• Kim o: Unutlmuş kimseler müzesi: Geçmişte yaşamış önemli kişilere dair kısa, anektod bilgilerin bir sunucu tarafından verildiği kısa videolar.
• Extra History, Extra Credits: Video oyunları geliştirme üzerine çalışan Extra Credits ekibinin tarih üzerine hazırladıkları animasyon videoları.

Çizgi Anlatım

• Lulz and Leg Irons in the Courtoom with Weev, Molly Crabapple: İnternet aktivisti Andrew “Weev” Auernheimer’ın yargılandığı duruşmadan çizimler.
• Sketches from Khalid Sheikh Mohammed’s Trial, Molly Crabapple: ABD’nin terörle mücadele politikası kapsamında Guantanamo’da tuttuğu Khalid Sheikh Mohammed’in ön duruşmasından çizimler.
• US Ex-Detainees Describe Unreported CIA Torture, Human Rights Watch: ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA) tarafından gizli olarak gözaltında tutulan iki Tunus vatandaşının burada yaşadıkları işkence yöntemlerine dair çizimler.
• M.K. Perker Çiziyor, BBC Türkçe: M.K. Perker’in her hafta Türkiye ve dünya gündeminden seçtiği konuları işlediği karikatürler.
• Escape from Syria – Faiza’s story, Bullion, Bu animasyon çocukların çiziminden ilham almış ve olay anlatıcısı çocukların annesi Faiza.

Sokak Sanatları / Mapping

• Video mapping, Greenpeace: Nükleer enerji hakkında farkındalık yaratmak amacıyla Galata Kulesi üzerine yansıtılmış video haritalama.
• Video mapping, UNICEF: Mülteci çocukların hakları üzerine farkındalık yaratmak için İsveç sokaklarında yansıtılmış video haritalama.
• Video mapping, Af Örgütü: Lahey’deki Türkiye büyükelçiliği binası üzerine Türkiye’de tutuklu bulunan gazetecilerin isimleri yansıtıldı ve #WPFD2017 hasghtagi ile paylaşıldı.
• Video mapping, Fransız Tasarım Stüdyosu Le3: 3D yansıtılan kaplan Paris sokaklarında koşarken çekilen video.
• Stencil örnekleri, Safa Soysal
• Perde üzerine Roboski stencili, Nalan Yırtmaç
• Roboski katliamını hatırlatan stencil çalışması, Anonim

Oyunlaştırma

• Syrian Journey: Choose your own escape route, BBC: Avrupa’ya kaçmaya çalışan bir Suriyeli olsanız kendiniz ve aileniz için vermeniz gereken kararları ve seçenekleri anlatan yol senaryosu.
• We Wait – Trailer Linki, BBC Linki, Aardman Animations ve BBC Connected Studios: Suriyeli bir ailenin yanında, onların umut ve korkularını paylaşarak Türkiye’deki bir sahile götüren sanal gerçeklik projesi.
• This War Of Mine – Trailer Linki, Wiki Linki, 11 Bit Studios: Bosna Savaşı (1992-1996) sırasındaki Saraybosna kuşatmasından esinlenerek savaşta hayatta kalmak üzerine kurgulanmış bir bilgisayar oyunu.
• The Prohibition Game, Association for Civil Rights in Israel: İsrail’in ördğü Utanç Duvarı’nın, duvarın diğer tarafında yaşayan Filistinli çiftçiler üzerindeki yıkıcı etkisi üzerine Farmville oyunundan esinlenen kısa animasyon film.