Hak Savunucuları için Sessiz Kalma: Almanak 2022, hak savunucularına yönelik baskıcı ortamın bir senelik nabzını tutuyor. Almanak formatında hazırladığımız bu yayın ile sivil toplum örgütlerinin ve hak savunucularının karşı karşıya olduğu baskıcı ortam ve uygulamaları bir bütün halinde ortaya koymayı hedefliyoruz.

Almanak 2022 bizim için aynı zamanda hak savunucularının nelerle nasıl baş ettiğini hatırlamanın, bu yönde hafıza oluşturmanın da bir aracı. Zira eleştirmenin ve haklarımızı savunmanın suç olmadığı günlere inancımızı tam da yıldırma politikalarına karşı haklarımızı savunmayı elden bırakmayanların cesaretinden alıyoruz. 

► Yayını okumak için tıklayınız.

--- 

Almanak’ta neler var? 

Almanak, 2022 yılında hak savunucuları ile ilgili öne çıkan gelişmeleri ay ay aktarılıyor. 

Bu gelişmeler arasında hak savunucularına yönelik yapılan gözaltılar, açılan davalar, davaların duruşma süreçleri, iktidar sahiplerinin medya ve açıklamalar yoluyla gerçekleştirdiği hedef göstermeleri, idari yaptırımların öne çıktığını görüyoruz. 

Dikkat çeken olaylara baktığımızda ise karşımıza bu baskıların merkezindeki kişi, kurum ve olaylar çıkıyor. Bu olaylar arasında AİHM’nin Osman Kavala kararına rağmen Gezi davasının tüm sanıklar için ağır mahkûmiyet kararlarıyla sonuçlanması, Türk Tabipleri Birliği’nin terör suçlamalarıyla yıpratılmaya çalışılması, sivil toplum örgütlerine yönelik açılan kapatma davaları, Cumhurbaşkanlığı’nın İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı, LGBTİ+ karşıtı mitingler, “Dezenformasyon Yasası”, hak savunucularına yönelik “halkı kin ve düşmanlığa kışkırtma”, “milleti, devleti ve organlarını aşağılamak”, “terör örgütü üyeliği ve propagandası” suçlamaları, şirketlerin ekoloji mücadelesi yürütenlere yönelik açtığı tazminat davalarını sayabiliriz. 

Kavramlar 

Ne yazık ki yayının konu aldığı neredeyse tüm gelişmeler gerçekleştirilen baskıcı pratiklerle bağlantılı. Fakat bunların hepsi kötü haber değil. Basit bir metin analiz yöntemi olarak yayında sık kullanılan kavramlara baktığımızda hem uygulanan baskının niteliğine dair ipuçlarını, hem de kötünün içindeki iyi haberleri bulmak mümkün. Örneğin buzdağının görünen ucu olarak en çok kullanılan iki kavram gözaltı ve avukat. Metinde en yaygın baskı aracı olduğunu bildiğimiz gözaltı tam 60 kez geçerken, avukat kavramının bu baskı karşısına 46 kez dikildiğini görüyoruz. Öte yandan ceza yargılamalarının her zaman hükümle neticelenmediğini beraat kavramının 28 kez kullanılmış olmasından anlıyoruz. 

Sık kullanılan kavramların tam listesine yayının dizininden ulaşabilirsiniz. 

Yöntem 

Almanak 2022’yi hazırlarken açık kaynak taraması yaptık ve hak savunucularına yönelik yargı, kamu makamları ve medya eliyle uygulandığını tespit ettiğimiz müdahale kategorilerini esas aldık. Bu kapsamda Hafıza Merkezi ekibinin yıl boyunca medya taraması yaparak ve sivil toplum tarafından üretilen bülten ve bağımsız izleme raporlarından derleyerek Sessiz Kalma web sitesi aracılığıyla kamusallaştırdığı haberlerden faydalandık. Ayrıca, mevcut siyasi iklime paralel olarak medyada kimlerin hedef alındığı yine Hafıza Merkezi ekibinin yürüttüğü medya izleme çalışmalarından elde edilen bilgiler ışığında öne çıkan gelişmelere göre aylık olarak özetlendi. 

Bağlam 

Türkiye’de ve dünyada demokratik muhalefete yönelik yıldırma ve karalama taktikleri hepimizin hayatlarını etkilemeye devam ederken bu yıldırmanın merkezinde devletin şiddet tekeline yönelik sınırları hatırlatan hak savunucuları var. İktidarlarına yönelik bu sınırlamadan memnun olmayan otoriter rejimler, son yıllarda baskı seviyesi giderek artan bir şekilde sivil toplum örgütleri ve hak savunucularını kriminalize etmek, yıldırmaya, etkisizleştirmeye çalışıyor. Bu kriminalizasyon karşısında hak savunucularının ve hak savunmanın kıymetini ve önemini ortaya koymak bugün her zamankinden daha önemli. 

Hafıza Merkezi olarak hak savunucularına yönelik baskılar ve sivil alanın daralması karşısında izleme, raporlama ve destek temelli çalışmalarımıza 2018 yılında başladık. Bu alandaki izleme ve belgeleme çalışmalarımız doğrultusunda topladığımız verilerin hukuki bir analizini hedefleyen Sessiz Kalma: Hak Savunucularına Yönelik Yıldırma Politikaları 2015-2022 raporumuzu tam bir yıl önce, 2022 yılınan Mayıs ayında yayımladık. Bu raporda hak savunucularına yönelik müdahalelere kaynaklık eden hukuka aykırı ve antidemokratik uygulamaları çeşitli kategoriler altında sıralayarak zengin bir müdahale repertuarına işaret etmeye çalıştık. 

Bu çalışmalarımızın bir devamı niteliğindeki Hak Savunucuları için Sessiz Kalma: Almanak 2022’de ise yargı, kamu makamları ve medya eliyle uygulandığını tespit ettiğimiz müdahale kategorilerini esas alarak 2022 yılında sivil toplum örgütlerinin ve hak temelli mücadele yürüten kişilerin karşı karşıya kaldığı baskıcı uygulamaların bir dökümünü ortaya koyuyoruz.