12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra Türkiye’de zorla kaybedilenlerin verilerinin toplanması amacıyla bir veri tabanı hazırladık. Sitemizin yanı sıra zorlakaybetmeler.org adresinden erişilebilen veri tabanında kaybedilenlerin kişisel bilgileri, kaybedilme tarihi ve yerleri, kaybedilme öyküleri, kayıp olayına ilişkin hukuki veriler ve suçun şüphelileri yer alıyor.

Veri tabanı, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra kaybedilenlerin tümünü henüz kapsamıyor. Amacımız zaman içinde bu çalışmanın tüm zorla kaybedilenlerin verilerini içerecek şekilde tamamlanması.

Zorla Kaybetme Tanım ve Kriterler

Birleşmiş Milletler Herkesin Zorla Kaybetmelere Karşı Korunması hakkında Uluslararası Sözleşme’ye göre zorla kaybetme “(…) devlet görevlilerinin ya da devletin yetkilendirmesi, desteği veya göz yummasıyla hareket eden kişilerin ya da kişi gruplarının gözaltına alma, tutuklama, kaçırma ya da diğer herhangi bir biçimde özgürlükten yoksun bırakması ve bu durumdaki bir kimseyi, özgürlükten yoksun bırakmayı kabul etmenin reddedilmesi veya kaybedilen kişinin akıbetinin ya da nerede olduğunun gizlenmesiyle, hukukun koruması dışına çıkarması” olarak tanımlanır.

Kaybedilen kişinin bedeni bulunduktan sonra fiilin bir zorla kaybetme olup olmayacağı birkaç açıdan tartışmalı: Kaybedilenin yakınları açısından arayış süresince kaybedilme fiili oluşmuş durumda; kaybedilen kişi devlet güçleri tarafından ya da onlar adına alındığından bedeni bulunsa bile aslında hayatını nasıl kaybettiği, yani akıbeti, hala belirsiz ve yok edilme yöntemi esas olarak kaybedilme aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Dolayısıyla zorla kaybedilenler ile ilgili veri tabanı çalışmasını yaparken bedeni bulunmuş olanlar ile bedeni bulunmamış olanlar arasında bir ayrım yapmadık.

Veri tabanını oluştururken bu tanıma dayalı olarak gerçekleştirilmiş tüm eylemleri zorla kaybetme kapsamında değerlendirdik. Hakikat Adalet Hafıza Merkezi olarak kaybedilenlerin yakınlarıyla yaptığımız görüşmeler, zorla kaybetmelerle ilgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan başvurular, özellikle İstanbul, Cizre, Silopi, İdil ve Diyarbakır’da zorla kaybetme davalarıyla ilgilenen avukatlardan ve barolardan aldığımız bilgilerle veri tabanını oluşturduk.

Doğrulama

Veritabanındaki bilgileri doğrulamak için;

• Kaybedilenlerin yakınlarının anlatımını;
• Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu raporlarını;
• Yerel mahkemelere intikal etmiş durumlarda dava dosyasını;
• Savcılıklarda soruşturması süren durumlar için soruşturma dosyalarını;
• Hukuki bir başvuru yolu olarak şikayet dilekçesini;
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurularını ve kararlarını; ve
• Avukatlar huzurunda imzalanan ve tespit niteliğinde olan tutanakları veri kabul ettik.

Veri tabanını oluştururken farklı kaynaklar arasında çelişkiler olduğu durumda hukuk verilerini esas aldık. Bunun sebebi, zorla kaybetmelerde cezasızlık uygulanmasının kırılması için dayanılacak verilerin hukuk verileri olması; zaman aşımı süreleri hesaplanırken ya da failler belirlenirken hukuk verilerine başvurulması. Ancak kaybedilenlerin yakınlarının anlatılarıyla hukuk verileri arasında bir çelişki olduğu durumda anlatıya dayalı bilgiyi de ayrıca verdik. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kesinleşmiş kararlarındaki verilere öncelik verdik. Aynı önceliği AİHM başvurularına da tanıdık.

Veri tabanında paylaştığımız verilerin doğru olması için çok çaba sarfettik çünkü bu kaybedilenlere duyduğumuz saygının bir gereğiydi. Ancak tüm bu çabaya rağmen eksikler ve yanlışlıklar olabilir. Bunların merkezimize bildirilmesi çalışmanın eksiklerini gidermek açısından çok önemli. Hem bu türden eksikleri hem de olası yeni bilgileri (+90) 212 243 32 27 telefonunu arayarak ya da info@hafiza-merkezi.org adresine mail atarak bildirebilirsiniz.