Gamze Hızlı 

Zorla kaybetme olaylarına ilişkin belgeleme çalışmalarımız devam ediyor. Belgeleme ekibinden Gamze Hızlı bu kapsamda yaptığımız görüşmeler ve kullandığımız veritabanı hakkında yazdı.

Hak ihlalleriyle ilgili belgeleme çalışmalarını farklı amaç ve kapsamlarda yapmak mümkün. Hafıza Merkezi geçmişte yaşanmış devlet terörü ve ağır sistematik ihlallerle ilgili hakikatlerin ortaya çıkarılması, toplumsal hafızanın güçlenmesi, cezasızlık zırhının kırılarak sorumluların yargı önüne çıkartılması ve ihlallerden etkilenenlerin adalete erişimine katkı sağlanması hedefleriyle yola çıktı. Tüm bu hedefler doğrultusunda öncelikli çalışma alanı olarak belirlenen  zorla kaybetme olaylarına ilişkin kapsamlı bir belgeleme çalışması yapmayı planlıyoruz. Kayıp yakınları, avukatlar ve dönemlerin tanığı insan hakları aktivistleri, siyasetçiler, gazeteciler gibi kaynak kişilerle yapılacak derinlemesine görüşmelerle yaşananların detaylarını ve failler, mağdurlar, siyasi sorumlular, kullanılan yöntemler, cezasızlık zırhının örülüşü arasındaki bağlantıları ortaya koymayı hedefliyoruz. Öte yandan da kaybedilenlerin hikâyelerini  ve  insanlığa karşı işlenen bu suça maruz bırakılmalarını  görünür kılmak ve toplumsal hafızanın bu anlamıyla güçlendirilmesine katkı sunmak diğer hedeflerimiz.

Belgeleme çalışmaları kapsamında yapacağımız görüşmeler için belirlediğimiz iki pilot kent İstanbul ve Şırnak. İstanbul ile başlamamızın nedeni kayıp yakınlarının önemli bir kısmının şu ya da bu nedenle İstanbul’a göç etmiş olması. Şırnak’ı seçmemizin nedeni ise kentin zorla kaybetmelerin en yoğun yaşandığı yerlerden biri olmasının yanı sıra, hâlihazırda devam eden ve bazı kuruluşların ve mağdur yakınlarının çabalarına rağmen genel kamuoyunun dikkatini yeterince çekemeyen “Temizöz ve Diğerleri” davası etrafında kamuoyu yaratma çabalarına destek vermek. Uzun bir hazırlık döneminden sonra Ağustos 2012 itibariyle İstanbul’da başladığımız görüşmelere Eylül itibariyle Şırnak saha çalışmasıyla devam ediyoruz.

Kullanılan veritabanı

Arşivleme, hem ulaşmaya çalıştığımız bilgilerin kapsamını belirlemek hem de daha sonra bu bilgilerin yaygınlaşmasını sağlamak açısından önemli bir konu.”

Belgelemeyi tüm çalışmalarımızın merkezine koyarken, saha çalışmalarımızdan edineceğimiz bilgileri nasıl arşivleyeceğimiz üzerine de fazlaca kafa yorduk.

Arşivleme, hem ulaşmaya çalıştığımız bilgilerin kapsamını belirlemek hem de daha sonra bu bilgilerin yaygınlaşmasını sağlamak açısından önemli bir konu.

Görüşme yaptığımız kişiler izin verdiği sürece tüm görüşmelerin ses ve görüntü kayıtlarını alıyoruz. Sonrasında ise görüşmede elde ettiğimiz verileri uluslararası standart ve formatlara uygun olarak dünyada pek çok insan hakları örgütünün de kullandığı OpenEvsys adlı bir veritabanına giriyoruz. OpenEvsys, insan hakları örgütlerine bilgi teknolojileri konusunda destek veren HURIDOCS isimli İsviçre merkezli bir sivil toplum örgütü tarafından geliştirilmiş ücretsiz bir veritabanı yazılımı. Olaylar, mağdurlar, failler, tanıklar ve müdahalelere ilişkin toplanan veriler çok kapsamlı bir şekilde bu veritabanına girilebiliyor. Sonra birkaç tuşla, bu verileri analiz etmek, olaylar arasındaki örüntüleri ortaya çıkartmak ve raporlar üretmek mümkün. Ayrıca, tüm belgeler dijital ortama aktarılarak veritabanına kaydedilebiliyor. Veritabanına internet üzerinden erişilmesinin ise kullanıcıya hareket özgürlüğü sağlamak ve veri güvenliğini de garantilemek gibi avantajları var.Sisteme girilen tüm veriler yurtdışındaki sunucularda saklanıyor ve günlük olarak yedeklenerek maksimum güvenlik sağlanıyor. Veri tabanı bu anlamda erişim, takip, karşılaştırma ve analiz kolaylığı sağlıyor. Kullanıcı ihtiyaçlarına göre kolayca uyarlanabilir yapısı, terimleri, dizinleri ve kodlama sistemiyle kurumlar/kişiler arası veri paylaşımını kolaylaştırıyor.

Tüm dünyadaki benzer örnekler; adalet ve güvenlik duygusunu yeniden oluşturmak, mağdurların güçlenmesini ve uzlaşmayı sağlamak için toplumsal hafızayı yeniden oluşturmanın önündeki en büyük engelin, geçmişteki adaletsizliklere ilişkin hakikatlerin üzerindeki örtüyü kaldırmaya yönelik irade yoksunluğu olduğunu gösteriyor. Belgeleme, bu anlamıyla, yapacağımız tüm çalışmaların temelini oluşturuyor. Bu yüzden de topladığımız tanıklıkların belirli bölümlerini mümkün olan en kısa sürede web sitemiz üzerinde oluşturacağımız bir arama motoruyla analizlere de imkan verecek şekilde tüm kamuoyuyla paylaşmayı hedefliyoruz.