Cezasızlık Sorunu ve Geçmişle Yüzleşme Çalıştayı
Hafıza Merkezi 30 Mayıs 2015 tarihinde Geçmişte Yaşanan Ağır İnsan Hakları İhlallerinde Cezasızlık Sorunu ve Geçmişle Yüzleşme başlıklı bir çalıştay düzenledi. Toplantı Hafıza Merkezi’nin bir süredir yürütmekte olduğu “Zorla Kaybetmelerde Cezasızlığa Karşı Ortak Mücadele” isimli proje çalışması kapsamında gerçekleşti.
Toplantının “Soruşturma ve Kovuşturma Evrelerindeki Sorun Alanları” başlıklı ilk oturumunda soruşturma ve kovuşturma aşamasındaki aksaklıkların kavramsal bir zeminde tespit edilmesi; temel sorun alanları olan zamanaşımı problemi, insanlığa karşı işlenmiş suçlar, hakikati bilme hakkı ve zorla kaybetme suçu bağlamında ‘devam eden suç’ kavramının tartışılması hedeflendi. Öncelikli olarak 90’lı yıllarda işlenen ağır insan hakları ihlallerinin yargılanmasında cezasızlığa yol açan yargı pratikleri üzerinde duruldu, geçmişle yüzleşme işlevi görmesi gereken yargılamaların Türkiye ceza adaleti sistemi içerisinde bu işlevi yerine getirmesinin önündeki engeller tartışıldı.
“Çözüm Önerileri” başlıklı ikinci oturumda ise ilk bölümde tespit edilen soruşturma kovuşturma aşamasına dair engeller hakkında çözüm önerileri tartışıldı ve hem diğer insan hakları kuruluşları hem de toplantı düzenleyicisi Hakikat Adalet Hafıza Merkezi tarafından bugüne dek çeşitli raporlarda sunulmuş olan çözüm önerilerinin katılımcıların yorumlarıyla geliştirilmesi hedeflendi.
Katılımcılar: Bahri Belen, Ercan Kanar, Eren Keskin, Faruk Özsu, Fehmi Demir, Fikret İlkiz, Gül Altay, Gülizar Tuncer, Gülşah Kurt, Hakan Bakırcıoğlu, Muzaffer Şakar, Orhan Gazi Ertekin, Öznur Sevdiren, Emel Ataktürk Sevimli, Melis Gebeş, Serap Işık.
Çözüm önerilerimizi buradan indirebilirsiniz.
PROJE ARKA PLANI
“Zorla Kaybetmelerde Cezasızlığa Karşı Ortak Mücadele” isimli Çalışma Özeti
“Geçmişle Yüzleşme ve Geçmişte Yaşanan Ağır İnsan Hakları İhlallerinde Cezasızlık Sorunu” toplantısı Hakikat Adalet Hafıza Merkezi’nin Temmuz 2014 – Ocak 2016 döneminde yürüttüğü bir dizi çalışmadan biri olarak gerçekleştiriliyor.
Hafızası olmayan bir ülke olan Türkiye geçmişte gerçekleşen ihlallerin inkârını bir alışkanlık haline getirmiş durumda ve devlet toplumu sürekli bir amnezi içinde yaşamaya mahkûm ediyor. Geçmişle yüzleşme ve toplumsal dönüşüm talep eden tüm kesimler devlet şiddetine maruz kalıyor; ihlallerin belgelenmesi, sivil toplum kapasitesinin arttırılması, dayanışma ve onarıcı adalet talebinin yükseltilmesi bu nedenle şimdi her zamankinden daha gerekli.
Hakikat Adalet Hafıza Merkezi 2011 yılında insan hakları ihlallerinin uluslararası standartlarda belgelenmesi amacıyla kuruldu, ilk odaklandığı alanı ‘zorla kaybetmeler’ (gözaltında kayıplar) olarak belirledi. 90’lı yıllardaki devlet suçlarına ait verilerin toplanması, korunması, sistemli ve araştırmaya uygun şekilde depolanması, verilerin dolaşıma sokulması ve böylece devlet şiddeti hakkında toplumsal farkındalık yaratılmasına katkı hedeflendi. (bkz.http://www.zorlakaybetmeler.org)
Zorla kaybetme suçu uluslararası literatüre göre, sadece yakınlarını kaybedenlere değil aynı zamanda toplumun tamamına yönelmiş, birçok ağır insan hakkı ihlalini bünyesinde barındıran, mütemadi bir suç ve insanlığa karşı suçlar kategorisinde yer alıyor. Bu suçun zamanaşımına uğramayacağı ve cezasızlık sonucunu doğuran diğer mekanizmalara tabi olmaması gerektiği birçok dünya ülkesinde kabul gören bir hukuki yaklaşım; ancak Türkiye’de bu tür davalar genellikle tekil öldürme suçu olarak nitelendiriliyor ve yirmi yıllık zamanaşımına tabi.
“Zorla Kaybetmelerde Cezasızlığa Karşı Ortak Mücadele” isimli proje kapsamında işte bu bahse konu sorunları aşmak, insan hakları alanında çalışan hukukçular, insan hakları savunucuları, barolar ve akademisyenler ile hukuksal çözümler aramak/uygulamak üzere bilgilerin paylaşıldığı ortak bir alan (web) oluşturulması hedeflendi.
Proje kapsamında şu ana kadar Batman, Şırnak, Mardin, Diyarbakır ve İstanbul’da olmak üzere beş ilde toplantılar gerçekleştirildi. Toplantılarda çevrimiçi bir ağ/bilgi bankası oluşturulması ve soruşturma/kovuşturma süreçlerinde karşılaşılan sorunların aşılmasına ulusal/uluslararası deneyim ve bilgi paylaşımı ile katkıda bulunulması ihtiyacı olduğu ortaya çıktı.
Hakikat Adalet Hafıza Merkezi gerekli müdahalelere dair örnek başvurular, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Amerikalılar-arası İnsan Hakları Mahkemesi kararları, akademik makaleler, dava özetleri ve güncel durum bilgilerinin yer alacağı bu tür bir network oluşturmak için çalışmalara başladı.
