Neden #Adalet, #Hakikat, #Tazminat, #Reform ve #Hafıza?
Kampanyamız #90larlaYÜZLEŞMEKiçin çerçevesinde siyasi parti ve milletvekili adaylarına yönelik hazırladığımız politika öncelikleri ve önerilerimiz aynı zamanda kampanyamızda görselleştirdiğimiz Geçiş Dönemi Adaleti’nin 5 mekanizmasını referans almaktadır.
Geçiş Dönemi Adaleti Nedir?
Geçiş dönemi adaleti sistemli ve yaygın insan hakları ihlallerine verilen bir yanıttır. Mağdurların tanınmasını, barış, uzlaşma ve demokrasi imkanlarının geliştirilmesini amaçlar. Geçiş dönemi adaleti özel bir adalet biçimi değil, adaletin, yaygın insan hakları ihlallerinin yaşandığı bir dönemin ardından kendi kendisini dönüştürmekte olan toplumlara uyarlanmış halidir. Kimi durumlarda bu dönüşümler aniden olur, bazılarında ise yıllarca sürer.
Bu yaklaşım 1980’lerin sonu ve 1990’ların başında, daha çok Latin Amerika ve Doğu Avrupa’daki siyasi değişimlerin ve bu bölgelerdeki adalet taleplerinin sonucunda ortaya çıkmıştır. O yıllarda insan hakları aktivistleri ve diğerleri eski rejimlerin sistemli ihlallerini gündeme getirmek, ancak bunu sürmekte olan siyasi dönüşümleri tehlikeye atmaksızın yapmak istediler. Bu değişiklikler yaygın şekilde “demokrasiye geçiş” olarak adlandırıldığından, yeni gelişen bu disiplinlerarası alana da “geçiş dönemi adaleti” ismi verildi.
Buradaki devletler geçiş dönemi adaletinin temel yaklaşımlarının çoğunu benimsediler. Bunlar şu girişimleri kapsamaktadır:
- Yargılamalar ve Adaletin Tesisi
- Hakikat Arayışı ve Hakikat Komisyonları
- Hafızalaştırma Çalışmaları
- Tazminat Programları
- Yapısal Reformlar
Di lêpirsînên adlî yên der heqê kesên ji binpêkirinên mafên mirovan berpirsiyarin de, dozger piranî lêpirsîna “masiyên mezin” digire pêşî, an jî lêpirsîna kesên tê fikirandin ku ji sûcên girseyî û bipergal herî zêde berpirsiyar in.
Armanca Komîsyonên Heqîqetê ya pêşik, lêpirsîn û qeydkirina binpêkirinên demên nêz de hatine jiyandin e. Bi piranî, yekîneyên dewletê yên fermî ji bo tazmînkirin û astengkirina dubarekirina van binpêkirinan salix didin.
Programên Tazmînatê, bi piştgiriya dewletê tên sazkirin û alîkariya veherandina zirarên maddî û ruhî dike, ku binpêkirinên di paşerojê de hatine jiyandin rê li ver van ziraran vekiriye. Programên Tazmînatê, piştgiriyên maddî û xalên sembolik dihewîne dide mexdûran; dibe ku nav van piştgiriyan de tazminata maddî û lêborîna fermî jî hebe.
Armanca reforman ew e ku artêş, polês, daraz û saziyên girêdêr ên dewletê ji pêkutî û dejenerebûnê xilas bibin û bibin saziyên xizmeta gel.
Hewldanên bibîrkirinê muze û bîrdariyan dihewîne, ku ev bîra mexdûran a gelemperî diparêzin û li hemberî binpêkirên paşerojê de qewimîne û dibe dîsa dubare bibin hişmendiya sincî zêdetir dikin.
