Türkiye’de Hafızalaştırma artık daha katılımcı, kapsayıcı ve erişilebilir
Türkiye'de farklı kurum, kuruluş, aktivist ve inisiyatiflerin yürüttüğü hafızalaştırma projeleriyle ilgili çevrimiçi bir derleme olan Türkiye’de Hafızalaştırma web sitesi, daha katılımcı, kapsayıcı ve erişilebilir kılmak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
Türkiye’de Hafızalaştırma gençlerin katkılarıyla genişliyor
Üç dönemdir devam eden Hafıza ve Gençlik projesinin katılımcısı gençler hem derlemede yer alan çalışmaları söyleşi ve deneme yazılarıyla zenginleştiriyor hem de henüz derlemede yer almayan hafızalaştırma projelerinin peşine düşerek seçkiyi genişletiyor. Böylece genç katılımcılarımız birçok hafızalaştırma çalışmasına dair derinlemesine bilgi sahibi olurken, dijital seçki de genç katılımcılarımızın hafıza sahasındaki ilgi alanlarına dair yeni girdilerle zenginleşiyor.
Daha kapsayıcı ve erişilebilir
Türkiye’de Hafızalaştırma dijital derlemesini daha kapsayıcı ve erişilebilir hale getirme çabamızın bir parçası olarak, web sitemizde Türkçe, Kürtçe ve İngilizce olmak üzere üç dilde içerik üretiyoruz. Bunun yanı sıra, kadın ve LGBTİ+ hareketlerinin tarihine dair hafızalaştırma projelerini de platformumuza ekleyerek toplumsal belleğin çeşitliliğine katkıda bulunmayı hedefliyoruz.* Aynı zamanda, ulusaşırı dayanışma ağlarının hayata geçirdiği hafızalaştırma projelerini de seçkiye ekleyerek sınırları aşan dayanışmaların toplumsal hafızaya katkısını görünür kılmayı amaçlıyoruz.
Sesli Betimleme Derneği ile işbirliği yaparak web sitemizin erişilebilirliğini artırma çabamız devam ediyor. Derneğin web sitemizin alt yapısını inceleyerek hazırladığı erişilebilirlik raporundaki önerileri takip ederek sitede yer alan yazı ve görsellerin ekran okuyucu programlarıyla seslendirilmesini kolaylaştırdık. Derlemede yer alan projelerin sesli anlatımı çalışması ise devam ediyor.
Genç katılımcılarımız tarafından üretilen yeni içerikler
Hafıza ve Gençlik projesinin ikinci ve üçüncü dönem katılımcılarından 7 gencin Türkiye’de Hafızalaştırma derlemesinde yer alan projelere dair yaptığı 3 söyleşi, 2 deneme yazısı ve bir yeni proje girdisi Eylül 2024 itibariyle siteye eklendi.
🎙️ Bir Karşı Hafıza ve Direniş Pratiği Olarak Seyid Rıza Parkı ve Heykeli
Konuk: Edibe Şahin
Görüşmeyi yapan: Şilan Es
Hafıza ve Gençlik projesi 3. dönem katılımcısı Şilan Es’in, Seyid Rıza Parkı ve Heykeli’nin yapım sürecinde önemli bir rol oynayan dönemin Dersim Belediye Başkanı Edibe Şahin ile yaptığı bu söyleşide, park ve heykelin yapılması fikrinin ortaya çıkış hikayesinden, amaçlarına, yapım aşamasında karşılaşılan zorluklardan projenin tamamlanmasıyla gelen tepkilere ve parkın yıkımı için açılan davaya kadar pek çok detaya değiniliyor.
🎙️ Geçmişle Yüzleşme Pratiği Olarak Hafıza Yürüyüşleri
Konuk: Damla Sandal
Görüşmeyi yapan: Tuba Akın ve Mehmet Kuyumcu
Hafıza ve Gençlik projesinin 3. dönem katılımcıları Tuba Akın ve Mehmet Kuyumcu’nun, Karakutu Derneği’nden Damla Sandal ile derneğin uzun süredir yürüttüğü Hafıza Yürüyüşleri hakkında yaptığı bu söyleşide, derneğin yürüttüğü gençlik çalışmalarıyla toplumsal hafıza alanına etkilerinden, kullandığı hiyerarşik olmayan bilgi aktarım yöntemlerine, kent belleğini merkeze alan etkinlikleriyle gençleri toplumsal hafıza ve insan hakları gibi konularda bilinçlendirme ve harekete geçirme çabalarından Hafıza Yürüyüşleri programının detaylarına kadar pek çok konuya değiniliyor.
🎙️ Türkiye'de LGBTİ+ Hareketi ve Sözlü Tarih Çalışmaları
Konuk: Yavuz Cingöz ve Erdem Gürsu
Görüşmeyi yapan: Hêlîn Batar
Hafıza ve Gençlik programının ikinci dönem katılımcılarından Hêlîn Batar’ın, 80'ler ve 90'larda Lubunya Olmak kitaplarını derleyen Yavuz Cingöz ve Erdem Göksu ile yaptığı bu söyleşide, Türkiye’de LGBTİ+ hareketinin geçmişi, kırılma noktaları ve geçirdiği dönüşümlerden, toplumsal muhafazakârlaşmanın harekete etkilerine, bu kitapları hazırlamak için yaptıkları sözlü tarih çalışmalarında karşılaştıkları zorluklardan, kolektif hafıza inşa süreçlerine dair motivasyonlarına kadar pek çok detaya değiniliyor.
✍🏼 Tökezleme Taşı Olarak Anıt Sayaç ve Bahisdışı Kız Kardeşler
Yazar: Ruken Adın
Hafıza ve Gençlik programının üçüncü dönem katılımcılarından Ruken Adın, Türkiye’de yaşanan kadın cinayetlerini görünür kılmayı amaçlayan Anıt Sayaç hakkında kaleme aldığı bu denemede Anıt Sayaç'ı, Nazi rejimi tarafından öldürülen insanların anısına yapılan tökezleme taşlarına benzetiyor.Hafı Van ve çevre illerde yaşanan kadın cinayetlerini takip edip raporlayan yerel taban örgütü Star Kadın Derneği’nin son iki yıllık verileri üzerinden medyaya yansımayan hayatların hafızalaştırma projelerinde de yer bulamamasındaki sorunu tartıştığı yazıda, hayatlarını kaybedenleri kamusal hafızada sayı olmaktan çıkartmayı hedefleyen bu tip çalışmaların amaçlarından uzak düşmelerine neden olan zayıf yönlerini irdeliyor.
✍🏼 Çatışmayı Kaydetme: Bir Tanıklığı Üstlenme Pratiği
Yazar: Serhat Alan
Hafıza ve Gençlik programının üçüncü dönem katılımcılarından Serhat Alan bu yazıda, hafıza mekanlarının yalnızca hatırlama süreçlerine katkıda bulunan fiziki yapılar olarak değil, aynı zamanda hafızanın oluştuğu, inşa edildiği ve toplumsal belleği şekillendirdiği dinamik yapılar olarak ele alınması gerektiğini tartışıyor. Yazıda, hafıza mekanlarının geçmişle sınırlandırılmasının günümüzle olan bağlantılarını zayıflatabileceğini ve toplumsal hafızanın sürekli gelişen dinamiklerini aktarmada yetersiz kalabileceğini öne sürüyor ve yönetmen Özcan Alper’in Sur’da yaşanan yıkım ve çatışma sürecini kayıt altına alan Kavil: Yıkıntılar Arasında adlı animasyon/belgesel filmini pek çok yönüyle bir mekan/çatışma hafızalaştırma çalışması olarak tartışıyor.
📋 Dön-Dün Bak: Türkiye’de Trans Hareketinin Tarihi Sergisi
Hazırlayan: Jiyan Andiç
Hafıza ve Gençlik programının üçüncü dönem katılımcılarından Jiyan Andiç, Türkiye'deki trans hareketinin çok katmanlı tarihini görünür kılmayı amaçlayan kapsamlı bir arşiv çalışması olan "Dön-Dün Bak: Türkiye’de Trans Hareketinin Tarihi" sergisini seçkinin Müzeler/Sergiler bölümü için derledi. Trans hareketinin farklı dönemlerindeki mücadelelerini basın açıklamaları, pankartlar, fanzinler, gazete kupürleri, yürüyüşlerde çekilmiş fotoğraflar, video kolajlar, sözlü tarih çalışmaları ve dergilerden örneklerle anlatan sergi detaylı bir arşiv çalışmasının ürünü ve Türkiye’de LGBTİ+ topluluğunun giderek marjinalize edildiği, nefret söyleminin güçlendiği bir dönemde trans hareketinin hafızasını ve mirasını koruma çabasını temsil ediyor.
16 Ekim Çarşamba günü saat 18:00'de Hafızalaştırma, Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık başlıklı bir panel düzenliyoruz.
Panelde Sesli Betimleme Derneği’nden Engin Yılmaz, Hafıza ve Gençlik proje katılımcılarından Bêrîvan Saruhan ve Hêlîn Batar ile Türkiye’de Hafızalaştırma örneği üzerinden hafıza çalışmalarını daha erişilebilir ve kapsayıcı kılma yöntemlerini tartışacağız.
* Son dönemde kadın ve LGBTİ+ hareketlerinin tarihine dair derlemeye eklediğimiz hafızalaştırma projeleri şunlar oldu;
