Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 3 Haziran 2023 tarihinde gerçekleştirdiği 949. hafta buluşmasına yönelik polis müdahalesini insan hakları örgütleri olarak Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) standartlarına riayet ederek gözlemledik ve yaşanan ihlalleri raporladık. Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) ve Uluslararası Af Örgütü ile birlikte yürüttüğümüz bu ortak izleme çalışmasını, Galatasaray Meydanı üzerindeki hukuki dayanaktan yoksun abluka kaldırılana kadar her hafta sürdürmeyi planlıyoruz. 

► Gözlem raporunu okumak için tıklayınız.

Seçim sonrası ilk buluşmada polisin tavrının daha sert olduğu gözlemlendi 

• Cumartesi İnsanları’nın toplanma alanı olan Galatasaray Meydanına ilk gözlemci 10:18’de geldi. Bu sırada Galatasaray Meydanına kurulmuş bariyerin içinde 2, bariyerlerin dışında ise 3 tane gözaltı otobüsü bulunuyordu. Ayrıca 2 minibüs ve bir otobüs de Galatasaray Lisesi’nin önünde duruyordu. Gözlemcilerin alana varış saatinden buluşma saati olan 12:00’ye kadar polis sayısı ve hareketliliğinin arttığı gözlemlendi. Önceki haftalara nazaran özellikle meydan içerisindeki polis sayısının çok fazla olduğu görüldü. Benzer şekilde bu hafta sivil polislerin sayısında da bir artış olduğu gözlemlendi.
• 11:58 itibariyle kayıp yakınları ve hak savunucularından oluşan bir grubun Şişhane yönünden yürüyerek Galatasaray Meydanını çeviren barikatların önüne geldiği görüldü. Aynı anda Çevik Kuvvet polislerine “Kask giy” emri verildi, bu sırada amir olduğu düşünülen bir kişinin Galatasaray Lisesi önünde olan polisleri çağırdığı görüldü. Eş zamanlı olarak “Dağılın” anonsu yapılmaya başlandı. “Beyoğlu Kaymakamlığı yasağı” uyarınca Cumartesiİnsanları’nın gösterilerinin “yasa dışı” olduğu belirtilen anons üç kez yapıldı. Son anons 11:59’da yapıldı.
• Son anons yapılmadan kayıp yakınları ve hak savunucularından oluşan grubun etrafının kalkanlarla çevrildiği görüldü. Grubun dağılması için herhangi bir koridor açılmadı. Çemberi içine alacak ve İstiklal Caddesi’ni büyük oranda yaya geçişine kapatacak ikinci bir hat oluşturuldu. Bu hattın geçen haftalara göre daha geniş tutulduğu; ilk çember ile arasında enlemesine 2 metreden, uzunlamasına 4 metreden fazla bir genişlik olacak şekilde belirlendiği gözlemlendi.
• Kendisine ters kelepçe takılmak istenen İHD Eş Genel Başkanı Eren Keskin’in Beyoğlu Güvenlik Şube’ye bağlı bir kadın polisin kolunu sert bir şekilde sıkması, bir diğer polis memurunun da kolunu ters çevirmesi üzerine bağırdığı duyuldu. Bunun ardından Keskin’in canını acıtacak ve kolunu neredeyse kıracak bir şekilde ters kelepçelendiği ve bu işlem sırasında yine Beyoğlu Güvenlik Şube’ye bağlı iki kadın polisin Keskin’in kolunu sıkmaya devam ettiği görüldü. 
• Avukat Jiyan Tosun, gözaltılar sırasında gruptan bağrışmalar gelmesi ve gözle görünür bir arbede yaşanması üzerine polis hattına gelerek yetkili amir ile görüşmek istediğini iletti. Bu sırada “Güvenlik Şube” yeleği giyen bir polis memurunun Av. Tosun ile tartışmaya başladığı görüldü. Av. Tosun’un “Kelepçe uygulamasının şartları dahi oluşmamışken neden ters kelepçe yapılıyor? Bu mevzuata aykırı, bunu görüşmek istiyorum” şeklindeki talebine “Benim mevzuatımı bana öğretme” şeklinde cevap veren polis memuru, istedikleri gibi ters kelepçe yapabileceklerini iddia etti. Av. Tosun’un bir kez daha yasal mevzuatı ve uluslararası sözleşmeleri hatırlatması üzerine polis memuru, “Önden kelepçe yapınca bize zarar veriyorlar. Benim böyle kaç arkadaşım şehit oldu,” cevabını verdi. 
• Cumartesi İnsanları’ndan Besna Tosun, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını koruma altına alan ilgili kanun maddelerinin yazılı olduğu bazı kağıtları polislere göstererek ters kelepçe uygulanmasına tepki gösterdi. Tosun’un ters kelepçe takılmadan önce elinde tuttuğu kağıtları polislerin üzerine doğru fırlattığı, kağıtların üzerine düştüğü polis memurunun alıp metne göz attığı görüldü. Gözaltından serbest bırakılmasının ardından Tosun ile yapılan konuşmada elinde tuttuğu kağıtlarda 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Gözaltı Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği’nden ilgili maddelerin yer aldığı öğrenildi. 
• Gözaltına alınanlara sorgu sırasında “03.06.2023 günü Beyoğlu Kaymakamlığı’nın Yasaklama Kararı tarafınıza tebliğ edilerek dağılmanız yönünde tüm uyarılara rağmen gerçekleştirmiş olduğunuz eylem sonucunda 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet suçundan yakalandınız” şeklinde soru yöneltildi. Gözaltına alınanlar kendilerine herhangi bir karar tebliğ edilmediğini beyan etti.
• 948. Hafta Gözlem Raporu’nda belirtildiği gibi, gözaltı sonrasında kolluk tarafından tutulan kimlik tespit tutanağında bahsi geçen Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 22/05/2023 tarihli ve Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yasaklama konulu yazısına ilişkin yazının Beyoğlu Kaymakamlığı’nın yasaklama kararı değil, Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün Beyoğlu Kaymakamlığı’na gönderdiği 22.05.2023 tarihli, E-34255955-81381- 2023052014144433340 sayılı ve “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yasaklama Hk.” konulu talep yazısı olduğu, bu talep yazısının en altında “OLUR, Mustafa Demirelli, Kaymakam” şeklinde bir ibarenin bulunduğu ancak yazının Kaymakam’ın imzasını içermediği bilinmektedir.
• Gösterilen 3 Haziran 2023 tarihli tutanak ile geçen hafta düzenlenen 27 Mayıs 2023 tarihli tutanağın birebir aynı ibareleri içerdiği, sadece tarih ve gözaltına alınan kişilerin farklı olması nedeniyle bu kısımların farklı olduğu görüldü.
• Geçtiğimiz haftalara nazaran bu hafta Galatasaray Meydanında bulunan polislerin genel olarak daha agresif olduğu, gözlemcilere ve gazetecilere sert davrandığı, gözlemcileri ve gazetecileri ittiği ve Cumartesi Anneleri/İnsanlarına ters kelepçe uygulandığı görüldü. 28 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleştirilen ikinci tur Cumhurbaşkanlığı Seçimi sonrasında gerçekleşen ilk buluşma olan 949. haftada polis tavrının fark edilecek derecede değişmesi dikkat çekicidir. 

Hukuki durum

Maside Ocak ve Gülseren Yoleri’nin bireysel başvurularını karara bağlayan Anayasa Mahkemesi, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 25 Ağustos 2018 tarihinde düzenlenen 700. hafta buluşmasının Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından yasaklanmasının ve polisin sert müdahalesinin “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlali” olduğuna hükmetmişti. O gün gözaltına alınanlar arasında bulunan ve hakkında “2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet” iddiasıyla üç yıla kadar hapis istemiyle dava açılan kayıp yakını Maside Ocak’ın ve o gün polis müdahalesine maruz kalan İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Başkanı Gülseren Yoleri’nin bireysel başvurularını değerlendiren AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın “gözaltında kaybedilen yakınlarının bulunması ve kamuoyunda farkındalık yaratılması için oturma eylemi düzenlemek istemesinin demokratik bir toplumda saygı ile karşılanması gerektiği” tespitinde de bulundu. AYM kararlarına rağmen Galatasaray Meydanı halen polis ablukası altında ve Cumartesi İnsanları’nın barışçıl eylemi her hafta polis müdahalesiyle engelleniyor.

► Gözlem raporunu okumak için tıklayınız.