Hafıza Merkezi olarak 2022 yılında başlattığımız Geçmişi Konuşmak, Barışa Alan Açmak başlıklı çevrimiçi panel serisine bu yıl da devam ediyoruz. Yeni seride dünyada ve Türkiye’de hakikat ve adalet arayışı, hafıza sahaları, hafızalaştırma, onarıcı adalet ve toplumsal barışa dair farklı deneyim ile yaklaşımları ve bunların etkilerini konuşacağız. Serinin dördüncü oturumu 1 Kasım Çarşamba günü saat 18.00’de Tarihsel Adalet ve 12 Eylül’ün Siyasi Belleği başlığıyla çevrimiçi olarak düzenlenecek. 

Tarihsel adalet ve Türkiye siyasi tarihinde gerçekleşen ve gerçekleşmeyen darbelerin hafızası hakkında konuşmayı planladığımız panelde Tarihsel Adalet için Bellek Müzesi’nin geliştirdiği hafızalaştırma konseptlerine bakacağız. Bellek Müzesi, 2020 yazında Research Institute on Turkey Kolektif Hafıza Çalışma Grubu’na getirilen ön çalışmalar enstitünün bir araştırması olarak geliştirildi ve 2021 yılının Ocak ayından itibaren bu çalışmaya özel oluşturulan bir ekip tarafından hayata geçirildi. Müze, 42 yıldır devam eden adalet mücadelesi ve geçmişle yüzleşme pratiklerine Sözlü Tarih, Dava Dosyaları ve Bellek Nesneleri koleksiyonlarıyla dijital bir bellek mekânı sunuyor. Bellek çalışmaları, arşiv ve dökümantasyon, hukuk ve sözlü tarih alanlarında çalışmalar yapan uzmanlardan oluşan bir ekibe sahip olan müzenin ayrıca 12 Eylül darbesinin tanığı olan pek çok hukukçu, gazeteci, hak savunucusu ve yazardan oluşan bir danışman listesi var. Proje ekibi ile bir araya geleceğimiz panelde darbe döneminde yaşanan ağır insan hakları ihlallerine yönelik bellek çalışmaları ve siyasi hafızanın tarihsel adalete olan katkılarını tartışmaya açacağız.

Bağlam

Türkiye’de yeni bir barış sürecinin doğması ihtimalinin de mümkün göründüğü önemli bir sürecin eşiğinde olduğumuz bugünlerde, geçmişle yüzleşme ve onarıcı adalet kavramları hem sivil hem siyasi alanda konuşulmaya devam ediyor. Bu sesi daha çok yükseltmek amacıyla dört farklı oturumda adalet ve hafızalaştırma alanlarında mücadeleler vermiş, köklü birikimlere sahip öznelerin ve eleştirel araştırmacıların çalışmalarını görünür kılarak toplumsal hafıza, adalet arayışı, hafızalaştırma, sanat ve onarıcı adalet gibi meseleleri daha geniş bir kesimle birlikte tartışmayı hedefliyoruz. Dünyada ve Türkiye’de adalet arayışı, toplumsal barış ve adaletin hem cezalandırıcı hem de onarıcı mekanizmaları ile ilgili farklı yaklaşımlara ilişkin yeni alanlar açacağımızı ümit ediyoruz.

Panel temaları, Hafıza Merkezi’nin ana çalışma alanlarını yansıtmakla birlikte, Türkiye’de barış inşasına yönelik çalışmaların yapısal unsurlarını teorik ve pratik bağlamlarda tartışmayı mümkün kılacak şekilde seçildi. Hafıza Merkezi, kurulduğu 2011 yılından beri geçmişle yüzleşme, cezasızlık ve barış alanlarında araştırma ve savunuculuk yürütüyor. Hakikatlerin ortaya çıkarılması için yaşanan yaygın ve sistematik insan hakları ihlallerinin uluslararası standartlara uygun bir şekilde belgelenmesi, raporlanması ve hafızalaştırılması için çabalarımız, aynı zamanda güncel siyasal ve toplumsal barış tartışmalarına katkıda bulunmayı hedefliyor.

Yenilenmiş versiyonu geçtiğimiz ay yayına giren Memorialize Turkey web sitemizde de çalışmalarımızla paralel olarak Türkiye’de ağır insan hakları ihlallerine uğrayan birçok grup ve bireyle ilgili oluşturulan hafızalaştırma projelerini derliyoruz. Amacımız, katkı ve işbirlikleri ile geliştirmeye devam edeceğimiz bu site aracılığı ile hafızalaştırma çalışmalarının farklı biçim, kapsam ve işlevlerine dair bir diyalog başlatmak. Derlememizin panel kapsamında da üzerine konuşmayı ve derince düşünmeyi planladığımız hafızalaştırma ve onarıcı adalet kavramlarının hafıza mekanları ve sahaları üzerinde etkisi, değişimi ve dönüşümüne olan katkısını incelemek için bir referans noktası olmasını ümit ediyoruz.

Proje hakkında

Panel serisi, Hafıza Merkezi’nin Olof Palme International Center ve İsveç Genç Sosyal Demokrat Birliği (SSU) ile işbirliği içinde yürüttüğü Türkiye’de Barış Savunuculuğunu Güçlendirmek projesi kapsamında düzenlenmektedir. Proje kapsamında Türkiye’deki sivil toplumun yeni bir barış sürecinin yeniden başlaması ve devam etmesi çabalarında daha etkin bir rol alması ve böylece sivil toplumun barış savunuculuğu alanına katkıda bulunmasına yönelik kapasite geliştirme ve araştırma faaliyetleri gerçekleştiriyoruz.

Konuşmacılar

Aylin Tekiner, 2008 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimin Kültürel Temelleri Anabilim Dalı’nda doktorasını tamamladı. Atatürk Heykelleri: Kült, Estetik, Siyaset adlı kitabı İletişim Yayınları tarafından yayımlandı. Sanat Yoluyla Demokrasiyi Savunmak Atölyesi, Bellek Nesneleri Koleksiyonu ve Mahkeme Dosyaları Koleksiyonu yürütücüsü. Research Institute on Turkey ve Tarihsel Adalet için Bellek Müzesi eş direktörü, sanatçı ve insan hakları savunucusu. Columbia Üniversitesi Sosyal Farklılıklar Araştırma Merkezi üyesi ve aynı zamanda 1980 darbesine yönelik kolektif hafıza çalışmaları yürüten Çocuklarız Bir Aradayız inisiyatifi üyesidir.

Bülent Aydın, Diyarbakır Lisesi’ni bitirdikten sonra, 1975-80 yıllarında İTÜ Maçka Maden Fakültesinde okudu. İTÜ-Der ve Marmara Dev-Genç üyesi ve anti-faşist direnişinin parçasıydı. 12 Eylül darbesi ardından Haziran 1981’de gözaltına alındı ve 45 gün işkenceli sorgu aşamasından sonra tutuklandı. 5 yıl süreyle tutukevlerinde kaldı. Bu sürede Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinde İstanbul Devrimci Yol toplu davasında 146/1 maddeden idam cezası istemiyle yargılandı. Cezaevinde mektuplara yazdığı şiirleri, dışarda annesi Adalet Aydın “Dostlarım” adlı kitapta topladı ve 1986 yılında yayınlandı. 168/2 maddeden 10 yıl ceza aldı. Basında reklam ve grafik tasarım alanında çalıştı. 2003’ten itibaren Küresel Barış ve Adalet Koordinasyonu yürütmesinde savaş karşıtı mücadelede yer aldı. 19 Ocak 2007’den bu yana Hrant’ın Arkadaşları’na mensup.

Eylem Delikanlı, Bellek Müzesi’nin temel konsept ve teorik çerçeve tasarımcısı. Research Institute on Turkey kurucu eş direktörü, insan hakları savunucusu ve sözlü tarihçi. New York Şehir Üniverstesi’nden sosyoloji, Columbia Üniversitesi’nden de sözlü tarih yüksek lisans dereceleri bulunmaktadır. 12 Eylül darbesi ile ilgili sözlü tarih çalışmaları olan Keşke Bir Öpüp Koklasaydım ve Hiçbir Şey Aynı Olmayacak adlı kitapların yazarlarından biri. Eylem, Columbia Üniversitesi İnsan Hakları Çalışmaları Enstitüsü’nde ve Bosch Stiftung bünyesindeki Truth, Justice and Remembrance programlarında misafir araştırmacı olarak bulunduğu dönemde tarihsel adalet  ve 1980 Darbe’sine odaklanan dijital müze projesini geliştirmiştir. 1980 darbesine yönelik kolektif hafıza çalışmaları yürüten Çocuklarız Bir Aradayız inisiyatifi üyesidir.

Hülya Deveci, avukat ve insan hakları savunucusu. 2001 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. İstanbul Barosu ve Çağdaş Hukukçular Derneği üyesi olan Hülya kamu görevlilerinin yargılandığı ana Hrant Dink davasının yürütücülerinden ve sorumlu avukatlarındandır. Çeşitli toplumsal davaları gönüllü olarak takip etti, hukuk ve insan hakları alanındaki çalışmalara katkıda bulundu. Halen İstanbul’da serbest avukatlık yapmayı sürdürüyor.