Hafıza Merkezi olarak 2022 yılında başlattığımız Geçmişi Konuşmak, Barışa Alan Açmak başlıklı çevrimiçi panel serisine bu yıl da devam ediyoruz. Yeni seride dünyada ve Türkiye’de hakikat ve adalet arayışı, hafıza sahaları, hafızalaştırma, onarıcı adalet ve toplumsal barışa dair farklı deneyim ile yaklaşımları ve bunların etkilerini konuşuyoruz. Serinin 2023 yılında düzenlenecek beşinci ve son oturumu 14 Kasım Salı günü saat 18.00’de Yaramız Derindir: Hafıza Sahası ve Sömürgeci Afazi başlığıyla çevrimiçi olarak düzenlenecek. Kayıt olmak için tıklayın. 

Özgür Sevgi Göral’ın Haziran ayında istos yayın’dan çıkan Yaramız Derindir: Hafıza Sahası ve Sömürgeci Afazi başlıklı kitabı, Göral’ın 2021 yılının Aralık ayından itibaren Gazete Karınca için kaleme aldığı tematik bir yazı dizisine dayanıyor. Yaramız Derindir üzerine konuşacağımız bu panelde, resmi tarih anlatısının katı bir inkârcılıkta direttiği ülkelerde “adına layık, gerçek bir hesaplaşma süreci”nin neye tekabül ettiği sorusunu yanıtlamaya çalışacağız. Geçmişle yüzleşmeye dair konuşulabilecek alanların devlet aygıtları tarafından daraltılması bir yana, geçmişin soykırım inkârı, tarihsel revizyoncu tezler ve sömürgecilik nostaljisi gibi araçlarla işlendiği yükselen neofaşizmler çağında devlet dışı aktörlerin nasıl bir karşı hafıza sahası inşa edebilir? Hafıza sahaları, hafıza militanlığı, inkâr politikaları ve sömürgecilik kavramlarını Fransa ile Türkiye üzerinden karşılaştırmalı olarak inceleyen Yaramız Derindir vesilesiyle panelistlerimizle birlikte sömürgecilik ve ırkçılık kaynaklı devlet şiddeti biçimlerini münferit bir hak ihlali olarak çerçeveleyen; insan hakları odaklı bir politik dilin günümüzdeki etkisinin sınırlarını tartışmaya açacağız. 

Bağlam

Türkiye’de yeni bir barış sürecinin doğması ihtimalinin pek yakın görünmediği bugünlerde, geçmişle yüzleşme ve onarıcı adalet kavramları barış talep eden öznelerce hem sivil hem siyasi alanda konuşulmaya devam ediyor. Bu sesi daha çok yükseltmek amacıyla beş farklı oturumda adalet ve hafızalaştırma alanlarında mücadeleler vermiş, köklü birikimlere sahip öznelerin ve eleştirel araştırmacıların çalışmalarını görünür kılarak toplumsal hafıza, adalet arayışı, hafızalaştırma, sanat ve onarıcı adalet gibi meseleleri daha geniş bir kesimle birlikte tartışmayı hedefliyoruz. Dünyada ve Türkiye’de adalet arayışı, toplumsal barış ve adaletin hem cezalandırıcı hem de onarıcı mekanizmaları ile ilgili farklı yaklaşımlara ilişkin yeni alanlar açacağımızı ümit ediyoruz.

Panel temaları, Hafıza Merkezi’nin ana çalışma alanlarını yansıtmakla birlikte, Türkiye’de barış inşasına yönelik çalışmaların yapısal unsurlarını teorik ve pratik bağlamlarda tartışmayı mümkün kılacak şekilde seçildi. Hafıza Merkezi, kurulduğu 2011 yılından beri geçmişle yüzleşme, cezasızlık ve barış alanlarında araştırma ve savunuculuk yürütüyor. Hakikatlerin ortaya çıkarılması için yaşanan yaygın ve sistematik insan hakları ihlallerinin uluslararası standartlara uygun bir şekilde belgelenmesi, raporlanması ve hafızalaştırılması için çabalarımız, aynı zamanda güncel siyasal ve toplumsal barış tartışmalarına katkıda bulunmayı hedefliyor.

Yenilenmiş versiyonu geçtiğimiz ay yayına giren Memorialize Turkey web sitemizde de çalışmalarımızla paralel olarak Türkiye’de ağır insan hakları ihlallerine uğrayan birçok grup ve bireyle ilgili oluşturulan hafızalaştırma projelerini derliyoruz. Amacımız, katkı ve işbirlikleri ile geliştirmeye devam edeceğimiz bu site aracılığı ile hafızalaştırma çalışmalarının farklı biçim, kapsam ve işlevlerine dair bir diyalog başlatmak. Derlememizin panel kapsamında da üzerine konuşmayı ve derince düşünmeyi planladığımız hafızalaştırma ve onarıcı adalet kavramlarının hafıza mekanları ve sahaları üzerinde etkisi, değişimi ve dönüşümüne olan katkısını incelemek için bir referans noktası olmasını ümit ediyoruz.

Proje hakkında

Panel serisi, Hafıza Merkezi’nin Olof Palme International Center ve İsveç Genç Sosyal Demokrat Birliği (SSU) ile işbirliği içinde yürüttüğü Türkiye’de Barış Savunuculuğunu Güçlendirmek projesi kapsamında düzenlenmektedir. Proje kapsamında Türkiye’deki sivil toplumun yeni bir barış sürecinin yeniden başlaması ve devam etmesi çabalarında daha etkin bir rol alması ve böylece sivil toplumun barış savunuculuğu alanına katkıda bulunmasına yönelik kapasite geliştirme ve araştırma faaliyetleri gerçekleştiriyoruz.

Konuşmacılar

Adnan Çelik, 1983 yılında Amed’de doğdu. Kürtler arası çatışma dinamiklerini yerel ölçekte ele aldığı doktora çalışmasını 2018 yılında Paris Sosyal Bilimler Yüksek Okulu (EHESS) Antropoloji bölümünde savundu. Doktora tezi Dans l’ombre de l’Etat. Kurdes contre Kurdes. Une anthropologie historique des conflits intra-kurdes au Kurdistan de Turquie başlığıyla Brepols’dan çıktı (2022). İsmail Beşikçi Vakfı bünyesinde yürütülen bir araştırma projesi kapsamında Namık Kemal Dinç ile birlikte Yüzyıllık Ah: Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbekir (IBV, 2015) kitabını yayınladı. Çelik, halen EHESS’te doktora sonrası araştırmacı. Kürdistan’da kolonyal şiddet ve Kürtler içi/arası ihtilaflara etkisi; şiddet, işbirlikçilik ve direnişe dair hafıza rejimleri ve ulusaşırı Kürt siyasal militanlığı gibi konular üzerine çalışıyor.

Noémi Lévy-Aksu, 2010’da “Osmanlı’nın son döneminde İstanbul’da asayiş” konulu teziyle École des hautes études en sciences sociales’dan (EHESS) tarih doktorasını aldı. 2010-2017 yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nde yardımcı doçent olarak çalıştı. 2016-2018 yıllarında British Academy bursuyla Birkbeck College Hukuk Fakültesi’nde Türkiye’de olağanüstü hal tarihi hakkında araştırma yürüttü. Tarihten hukuka geçiş yapan Lévy-Aksu, 2018’de Londra’da Graduate Diploma in Law tamamladı. 2018-2019’da Democratic Progress Institute ve Redress Trust’ın çalışmalarına katıldı. 2019-2020’da Mercator Stiftung re:constitution projesinin bursiyeri ve Centre for Democracy and Peace Research’ın Türkiye’deki dayanışma akademilerine yönelik kapasite geliştirme programının koordinatörü oldu. 2020’den beri Hafıza Merkezi Hafıza ve Barış Çalışmaları Programı’nın direktörlüğünü yürütüyor.

Özgür Sevgi Göral, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu. Yüksek lisans derecesini “erken dönem cumhuriyette çocuk suçluluğu ve ıslahevleri” üzerine yazdığı teziyle Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü’nden, doktora derecesini ise “Kürt çatışması bağlamında zorla kaybetmeler ve zorla göç” üzerine yazdığı teziyle École des hautes études en sciences sociales’dan (EHESS) aldı. Türkiye’de çeşitli üniversitelerde dersler verdikten sonra, 2018-2021 yılları arasında, Türkiye ve Fransa hafıza sahalarını karşılaştırmaları olarak incelediği araştırmasıyla Paris 8 Vincennes-Saint-Denis Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak savundu. Halen Cambridge Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak “Ermeni soykırımı anmaları” üzerine bir araştırma yürütüyor. Hafıza Merkezi kurucularından olan Göral’ın devlet şiddeti, hukuk antropolojisi ve hukuk çalışmaları alanında çeşitli yayınları var.

Tanıl Bora, 1963 Ankara doğumlu. İstanbul Erkek Lisesi’ni ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdi. 1984-88 arasında haftalık haber dergisi Yeni Gündem’de gazetecilik yaptı. 1988’den beri İletişim Yayınları’nda araştırma-inceleme dizisi editörüdür. O zamandan beri kitap çevirmenliğiyle de meşguldür. 1993’ten 2014’e kadar üç aylık sosyal bilimler dergisi Toplum ve Bilim dergisinin yayın yönetmenliğini yaptı. 1989’dan beri düzenli yazdığı aylık sosyalist kültür dergisi Birikim’in 2012’de yayın koordinatörlüğünü üstlendi. Türkiye’de siyasi ideolojilerle ilgili kitapları var.