19 Ocak 2007’de katledilen Hrant Dink’in davası 14 yıllık dava sürecinin ardından sona yaklaşıyor. Hafıza Merkezi’den avukat Emel Ataktürk, bu süreçte son derece karmaşık bir hal alan yargılama sürecini 11 başlıkta kaleme aldı. 

Hrant Dink 19 Ocak 2007 tarihinde öldürüldü. Cinayet sonrasında yürütülen çeşitli soruşturmalar cinayetin kimler tarafından, kimlerin verdiği emir ve talimatlar kapsamında, neden gerçekleştirildiğini ve cinayetin örüntülerini bütünlüklü olarak ortaya çıkarabilecek nitelikte olmadı. Cinayetle ilgileri olabileceği konusunda ciddi ve kuvvetli şüpheler bulunan kamu görevlileri, haklarında soruşturma izni verilmeyerek idari süreçlerde korundu kollandı. Aynı koruma  mekanizması  savcılık soruşturmalarında  da uzun süre (bazı şüpheliler bakımından hala) geçerli oldu. 

1. Siviller Hakkındaki İlk Dava

Cinayetten sonraki 10 yıl boyunca sadece cinayetten çeşitli derecelerde sorumlu tutulan 20 sivil kişi hakkında dava açıldı. Açılan ilk dava İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi 2007/428 Esas numarasını taşıyordu ve ilk duruşma  2 Temmuz 2007 tarihinde yapıldı. Beş yıl süren yargılamada sanıklar şu kişilerdi:

1. Erhan Tuncel

2. Yasin Hayal

3. Ogün Samast

4. Tuncay Uzundal

5. Zeynel Abidin Yavuz

6. Ersin Yolcu

7. Ahmet İskender

8. Mustafa Öztürk

9. Yaşar Cihan

10. Halis Egemen

11. Salih Hacısalihoğlu

12. Erbil Susaman

13. Veysel Toprak

14. Numan Şişman

15. İrfan Özkan

16. Şenol Akduman

17. Osman Alpay

18. Alper Esirgemez

19. Coşkun İğci

20. Osman Hayal

2. Ogün Samast’ın Yargılamasının Çocuk Mahkemesinde Sürdürülmesi

Yargılamada Ogün Samast’la ilgili dava, sanık 18 yaşını doldurmadığı gerekçesiyle ayrılarak İstanbul 2. Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderildi. Ogün Samast bu mahkeme tarafından Dink cinayetini işlediği ve ruhsatsız silah bulundurduğu gerekçesiyle 22 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırıldı, cezası Yargıtay tarafından 21 Mart 2012 tarihinde onaylanarak kesinleşti (İnfaz süresi önümüzdeki birkaç yıl içinde dolacak ).

Diğer 19 sivil sanıkla ilgili yargılama sonunda İstanbul 14 Ağır Ceza Mahkemesi cinayetin bir örgüt kapsamında işlenmediğine karar verdi ve sadece üç sanık hakkında hapis cezası verdi. Diğer sanıkların tamamı ise beraat etti. Yasin Hayal cinayeti azmettirmekten, Ahmet İskender ve Ersin Yolcu ise cinayete yardım etmekten 12 yıl 6’şar ay ceza aldılar. 

3. Yargıtay Kararı

Yargıtay, kararı cinayetin örgütsel faaliyet kapsamında işlenmiş olduğu yönünde araştırma yapılması gerektiği yönünden 13 Mayıs 2013 tarihinde bozdu. Bozma kararı üzerine yeniden yargılama başladı.

Bütün bu süreçler boyunca Dink Ailesi’nin avukatları çok sayıda hukuksal girişimde bulundu. Soruşturma izni verilmemesi, kovuşturmaya yer olmadığı vb. kararlara itiraz edildi. İtirazların reddi, beraat kararları ya da uygun cezalar verilmemesi  yönündeki kararların temyizi gibi gerek idare mahkemeleri gerekse de Sulh Ceza Mahkemeleri, Ağır Ceza Mahkemeleri, Yargıtay, Danıştay, AİHM, AYM gibi makamlar nezdinde çok sayıda yargısal başvuruda bulunuldu. 

4. AİHM Kararı

Cinayetten bugüne kadar geçen 14 yıllık süre boyunca yapılan başvuruların bazıları iç içe yürüyen bir takım yargısal süreçler doğurdu. Yargısal süreçlerin bazıları devam ederken AİHM, Dink başvurusu hakkında Kasım 2010’da karar verdi. T.C. Devleti’nin Hrant Dink’i koruma ve cinayetin gerçekleşmesi sonucunu doğuran şartları ortaya koymaya elverir etkili soruşturma yürütme yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle “yaşam hakkının maddi ve usuli boyutuyla  ihlal edildiğ”ne karar verdi. 

5. Kamu Görevlileri Hakkında Dava Açılması

İç içe yürüyen bu hukuksal gelişmeler bağlamında AİHM’nin verdiği ihlal kararı ve Dink Ailesi avukatları tarafından uzun yıllardır yapılan çeşitli başvurular sonucunda, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı 2017’de kamu görevlisi kişiler hakkında farklı suçlamalarla peyderpey iddianame hazırladı, davalar açıldı. Uzun ve zorlu bir hukuksal mücadelenin ürünü olarak açılan bu davalar daha önce Yargıtay’ın yukarıda söz edilen bozma kararı üzerine yeniden açılan ve sivillerin yargılandığı dava ile birleştirildi. Böylece toplam 85 sanık için İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi nezdinde 2016/32 Esas sayılı ana dava görülmeye başlandı.

Ana davada Dink cinayetini örgüt faaliyetleri kapsamında işlemekle yargılanan kamu görevlileri şöyle: Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Daire Başkanlığı, Trabzon İl Emniyet Müdürlüğü, Trabzon İl Jandarma Komutanlığı, İstanbul İl Emniyet Müdürlüğü, İstanbul İl Jandarma Komutanlığı, Samsun İl Emniyet Müdürlüğü, Samsun İl Jandarma Komutanlığı görevlileri.

6. Hakkında Dava Açılmayan Kişi ve Kurumlar

Bütün uğraşlara rağmen İstanbul İl Vilayet görevlileri, MİT görevlileri hakkında şu ana dek dava açılmadı;  İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, Özel Yılmaz (MİT İst. Böl. Bşk. Terörden Sorumlu Daire Bşk.), Ergun Güngör (Vali Yrd.), Veli Küçük, Kemal Kerinçsiz, Oktay Yıldırım’ın da aralarında bulunduğu 43 kişi hakkında “kovuşturmaya yer olmadığına” karar verildi. Dink Ailesi avukatları karara itiraz etti, itirazları ilgili Sulh Ceza Mahkemesi tarafından reddedildi.

7. Anayasa Mahkemesi Kararı

Bu karara ilişkin olarak Anayasa Mahkemesi’ne yapılan 2016/10296 numaralı bireysel başvuru hakkında 2019 Ağustos’ta yargılama devam ettiği ve başvuru yolları tüketilmediği için kabul edilemezlik kararı verildi. Bu AYM kararına ilişkin de AİHM başvurusu yapıldı. Katılan taraf başından beri ilgili tüm kişi ve kurumların sorumluluğunun bütünlüklü bir şekilde araştırılması gerektiğini söylüyor. Savcılık ve İdare de ısrarla Genelkurmay Başkanlığı, MİT ve İstanbul Valiliği ile bazı kurum/kişilerin sorumluluğunu gerektiği gibi araştırmıyor. AYM kararı da bu bağlamda bütünlüklü soruşturma gerekliliğini görmezden gelmek anlamına geliyor.

8. Yargılanan Kamu Görevlileri

Kamu görevlisi sanıklar hakkında ana dava kapsamında düzenlenen iddianamede Hrant Dink’in öldürüleceği bilgisine cinayetin işlenmesinden önce sahip oldukları halde İstanbul İl Emniyet Müdürlüğü görevlilerinin koruma tedbirleri almadıkları, Trabzon İl Emniyet Müdürlüğü görevlilerinin cinayeti planlayan örgüte operasyon yapmadıkları, EGM İstihbarat Daire Başkanlığı görevlilerinin ise koruma tedbirlerinin alınması ve operasyon yapılması sürecini organize etmedikleri, cinayetin işlenmesinden sonra gerçeğe aykırı belge düzenledikleri belirtiliyor ve bu gerekçelerle devlet görevlilerine Türk Ceza Kanunu m.82 [‘Kasten Öldürme’], TCK m.83 [‘Kasten Öldürmenin Hareketsiz Kalınarak İşlenmesi’], TCK m.204 [‘Resmi Belgede Sahtecilik’], TCK m.205 [Resmi Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek’] , TCK m.220 [‘Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurmak’], TCK m.314/1 – TCK m.314/2 [‘Silahlı Örgüt Kurmak veya Yönetmek’ ‘Silahlı Örgüte Üye Olmak’] Terörle Mücadele Kanunu m.5,  TCK m.257 [‘Görevi Kötüye Kullanmak’]  olmak üzere çeşitli suçlamalar yöneltiliyor. 

Ana Dava Kapsamında Yargılanan Sanıkların Listesi şöyle:

• Ramazan Akyürek
• Sabri Uzun
• Celalettin Cerrah
• Ahmet İlhan Güler
• Ali Fuat Yılmazer
• Reşat Altay
• Faruk Sarı
• Engin Dinç
• Tamer Bülent Demirel
• Osman Gülbel
• Ali Poyraz
• Coşkun Çakar
• Yunus Yazar
• Yılmaz Angın
• Hamdi Egbatan
• M. Akif Yılmaz
• Serkan Şahan
• Ö. Faruk Kartın
• Muhittin Zenit
• Mehmet Ayhan
• Mehmet Uçar
• Ercan Demir
• Özkan Mumcu
• Hasan Durmuşoğlu
• Onur Karakaya
• Şükrü Yıldız
• M Ali Özkılınç
• Abdullah Dinç
• Adem Sarıgöl
• Adem Yavuz Arslan
• Adnan Acar
• Ahmet Çetiner
• Ahmet Faruk Aydoğdu
• Ali Öz
• Ali Barış Sevindik
• Atilla Güçlüoğlu
• Bekir Yokuş
• Birol Ustaoğlu
• Cevat Eser
• Ecevit Emir
• Ekrem Dumanlı
• Emre Cingöz
• Ercan Gün
• Ergün Yorulmaz
• Eyüp Temel
• Fethullah Gülen
• Gazi Günay
• Hacı Şefik Şimşek
• Halil İbrahim Koca
• Hamza Celepoğlu
• Hüseyin Yılmaz
• Mehmet Faruk Mercan
• Metahan Kadir Yıldırım
• Metin Balta
• Metin Canbay
• Metin Yıldız
• Mikdat Özbek
• Muhammer Ay
• Muharrem Demirkale
• Murat Bayrak
• Musa Yıldırım
• Mustafa Küçük
• Niyazi Malkoç
• Okan Şimşek
• Önder Araz
• Rahmi Özer
• Resul Kütükoğlu
• Şeref Ateş
• Tevfik Cantürk
• Ünsal Gürel
• Veysal Şahin
• Volkan Şahin
• Yakup Kurtaran
• Yavuz Karakaya
• Yusuf Bozca
• Yüksel Avan
• Zekeriya Öz
• Erhan Tuncel
• Yasin Hayal
• Ogün Samast
• Ersin Yolcu
• Ahmet İskender
• Tuncay Uzundal
• Zenel Abidin Yavuz
• Osman Hayal

9. Ayrılan Davada Sivil Sanıkların Cezalandırılması

Yargılama devam ederken Yargıtay bozma kararı üzerine haklarında örgütlü suç bağlamında yeniden dava açılan sivillerin davası zamanaşımı riskiyle karşılaştığı için 7 sanık ana davada ayrılarak yargılandı ve 17 Temmuz 2019’da bir takım cezalara çarptırılarak tutuklandılar. 

10. Esas Hakkında Mütalaa

Ana dava böylece 85-7= 77 sanıkla devam etti ve 14 Aralık 2020 tarihli celse öncesinde esas hakkında mütalaa verildi, sanıklar hakkında çeşitli cezalar talep edildi.

Örnek vermek gerekirse, 77 sanıktan Reşat Altay için TCK 83/1-2 , 205, 257 ve 53, Celalettin Cerrah için TCK 257/2 ve 53/1, Sabri Uzun için TCK 257, Trabzon Jandarma İl Başkanı Ali Öz ve görevliler Metin Yıldız, Okan Şimşek için TCK 309/314.81/1,204; 257 istemleri var. Bunlar FETÖ/PDY ile ilişkilendirilmeyen isimler. FETO/PDY ile ilişkilendirilen isimler için ise genelde benzer ve bazen daha yüksek  cezalandırma talepleri bulunuyor.

11. Yargılama Son Aşamada

Yargılama boyunca neredeyse her yıl ve toplamda beş kez heyet ve savcı değişikliği oldu. Son olarak problemli kararları ile dikkat çeken Hâkim Akın Gürlek’in başkanı olduğu heyet yargılamayı yürütüyor ve  Savcı Muhammed İkbal Anar yargılamanın beşinci savcısı.

Hakim Akın Gürlek, katılan taraf olarak Dink Ailesi’nin avukatlarının esas hakkındaki son görüşlerini hazırlamak üzere talep ettiği 2,5 aylık hazırlanma süresini uygun görmedi ve süre tanımayı reddetti, avukatlar bunun üzerine yargılamada esasa ilişkin beyanda bulunmayacaklarını belirtti.

Gelinen aşamada hala cinayetteki sorumluluğu tam olarak araştırılmayan pek çok kişi ve kurum bulunuyor. 22 Ocak 2020  tarihindeki duruşmada mahkeme heyeti, dönemin Trabzon Jandarma İstihbarat Şube Müdürlüğü görevlisi tutuklu Volkan Şahin’in tahliye edilmesine, daha önce tahliyesine karar verilen dönemin Trabzon jandarma komutanı sanık Ali Öz’ün ise ev hapsine alınmasına karar verdi.