Proje hakkında

Türkiye, 1990’lardan bugüne Kürt illerinde hukuk dışı infazlar, zorla kaybetmeler, güvenlik güçlerinin orantısız güç kullanımı gibi ağır insan hakları ihlallerine tanık oluyor. 2000'li yılların başlarında AB'ye katılım sürecinde gerçekleşen reform paketleri demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü açısından önemli bir dönüşüm başlatmış olsa da, Kürt illerinde işlenen insan hakları ihlalleri aynı dönemde belirli bir süreklilik içinde yeni boyutlar kazanarak devam etti.

Hafıza Merkezi olarak yürütmekte olduğumuz Adalet İyileştirir projesi ile 2000’li yıllarda Kürt meselesi bağlamında işlenen ağır insan hakları ihlallerinin özgün dinamik ve örüntülerini anlamaya çalışıyoruz. Bu çerçevede somut odağımız, 2000-2015 yılları arasında Kürt çocuk ve gençlere yönelik işlenmiş yaşam hakkı ihlalleri. Amacımız, bu ihlallerin çocuk ve gençler başta olmak üzere toplumda yarattığı şiddet sarmalına cevap olarak, onarıcı adalet ekseninde bütüncül bir yaklaşım geliştirmek. 

Adalet İyileştirir kapsamında;

• Çocuk ve gençlere yönelik yaşam hakkı ihlallerinin hukuki ve sosyolojik boyutlarına ilişkin kapsamlı bir saha ve raporlama çalışması yapmayı,
• Çocuk ve gençlere psiko-sosyal destek sağlayan yerel STK ve inisiyatiflerle iş birliği yaparak bu alanda özgün çalışmaların geliştirilmesine destek olmayı,
• İhlallerle ilgili hukuki süreçleri izlemeyi ve reform taleplerimize ilişkin savunuculuk faaliyetleri yürütmeyi,
• Kamuoyunun konuya ilişkin algısında değişim yaratmayı hedefleyen iletişim çalışmaları yürütmeyi planlıyoruz.

Açık çağrı

Adalet İyileştirir kapsamında düzenleyeceğimiz ilk kamusal etkinliğimiz Onarıcı Adalet için Onarıcı Fikirler açık çağrısı olacak. Bu açık çağrı ile ağır insan hakları ihlallerinin çocuk ve gençler üzerindeki etkilerine psiko-sosyal destek, hafızalaştırma ve eğitim faaliyetleri gibi yöntemlerle cevap üretmeyi hedefleyen proje fikirlerini beraber geliştirmeyi hedefliyoruz. 

► Başvuru formu için tıklayın.

Kimler başvurabilir?

Bu çağrıya travma ve çocuk/gençlik hakları alanlarında yenilikçi proje önerileri olan aşağıdaki kategorilerden kurumlar/kişiler başvurabilir:

• Türkiye'de kayıtlı kar amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşları
• Türkiye'deki sivil inisiyatifler, ağlar veya kolektifler
• Bu alanlarda çalışan bireyler veya aktivistler

Desteklenecek projeler

Desteklenecek projeler travma ve çocuk/gençlik hakları alanlarında aşağıdaki faaliyetleri içerebilir ancak bunlarla sınırlı olmak zorunda değildir;

• Mağdur yakınlarına ve ikinci derecede etkilenenlere yönelik psiko-sosyal destek faaliyetleri,
• Podcast, yaratıcı yazarlık vb. hikaye anlatıcılığı projeleri,
• Arşiv, belgeleme, sözlü tarih vb. hafızalaştırma çalışmaları,
• Travma, esenlik, hikaye anlatıcılığı vb. konularda eğitim faaliyetleri,
• İşbirliği ve dayanışmayı geliştirmeye yönelik faaliyetler,
• Politika süreçlerine mağdur yakınlarını, toplumu ve ilgili paydaşları dahil eden katılımcı fikirler.

Projelerin belirlenmesi

Açık çağrıya yapılan proje başvuruları Hafıza Merkezi'nin 2 üyesi ve 3 uzmandan oluşan 5 kişilik jüri tarafından değerlendirilecek, en yüksek puanı alan projeler kısa listeye alınacak. Kısa listeye alınan proje başvuru sahipleri ile yapılan mülakatlar sonrası desteklenecek olan projeler seçilecek. Destek sunulacak proje sahipleri projelerini paylaşmak ve geliştirmek için İstanbul'daki bir atölyeye davet edilecek.

Destek

Seçilen projelere mali destek sunulacaktır. Bu kapsamda, 1 yıllık (12 aylık) süre için toplam 22.500 Euro bütçe ayrılmıştır. Bu bütçe, minimum 3, maksimum 5 projeye dağıtılacak şekilde kullanılacaktır. Seçilecek her bir proje, ayrılan toplam 22.500 Euro bütçeden pay alacaktır.

Takvim

• Proje çağrı süresi: 2 Mayıs 2024 – 26 Mayıs 2024
• Projelerin değerlendirmesi: 27 Mayıs 2024 – 7 Haziran 2024
• Seçilen projelerin duyurulması: 10 Haziran 2024
• Atölye: 30 Haziran 2024

Önemli Not: Başvurusu seçilen proje sahiplerinin 30 Haziran 2024’te İstanbul’da yapılacak atölyeye katılmaları zorunludur.

► Başvuru formu için tıklayın.
► Proje hakkında detaylı bilgi için tıklayın.

Sıkça Sorulan Sorular 

Proje başvurumuz çocuk ve/veya gençlere odaklı olmalı mı?

Evet. Bu çağrıda Kürt illerinde gerçekleşen ağır insan hakları ihlallerinin çocuk ve gençler üzerindeki etkilerine cevap üreten projeleri desteklemeyi hedefliyoruz. 

Onarıcı adalet nedir? Desteklenecek projeler onarıcı adalet ile ilgili mi olmalı?

Onarıcı adalet, hak ihlallerinin nedenlerini anlamaya ve yarattığı zararları onarmaya odaklanan bir adalet yaklaşımıdır. Onarıcı adalet yaklaşımının odak noktası, zararın onarılması, ilişkilerin yeniden kurulması ve ilgili tüm taraflar için - mağdurlar, suçlular ve toplum - hesap verebilirlik ve iyileşme sağlanmasıdır. Bu, yalnızca suçluları cezalandırmaya odaklanan ve mevcut yargı sistemlerinde hakim olan cezalandırıcı adalet yaklaşımlarımlarıyla önemli farklar barındırmaktadır.

Projelerin doğrudan onarıcı adalet kavramıyla ilgili olmasını beklemiyoruz. Ancak seçim sürecinde, onarıcı adalet yaklaşımının temel ilkelerini dikkate alacağız. Bu ilkeler arasında zararın onarılması, ilişkilerin yeniden inşası, tüm taraflar için hesap verebilirlik ve iyileşme süreçlerinin sağlanması yer almaktadır. Dolayısıyla seçilecek projelerin, mağdurların ihtiyaçlarına odaklanması, çatışmaların yapıcı şekilde çözümlenmesine katkı sunması ve uzun vadede toplumsal barışa hizmet etmesi beklenmektedir. 

Onarıcı adalet yaklaşımı ile bağlantılı derlediğimiz çeşitli kaynaklara aşağıdan ulaşabilirsiniz. 

Proje fikrimin destek kapsamına girip girmediğinden nasıl emin olabilirim?

Projeniz, Kürt illerindeki çocuk ve gençleri doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen ağır insan hakları ihlalleri, savaş, yerinden edilme gibi zor süreçlere onarıcı bir yaklaşım geliştirmeyi hedefliyorsa destek kapsamına giriyor demektir. Bu konuda 17 Mayıs Cuma günü bir bilgilendirme oturumu düzenleyeceğiz. Bu oturuma katılmak için bize onariciadalet@hafiza-merkezi.org adresinden yazabilirsiniz.

Başlamış bir çalışmanın geliştirilmesi için başvurabilir miyiz?

Evet. Değerlendirme kriterlerine uygun, devam eden bir çalışmanız varsa bunu devam ettirmeye veya geliştirmeye yönelik bu çağrıya başvuruda bulunabilirsiniz.

Kurumsal yapısı olmayan inisiyatifler veya bireyler başvurabilir mi?

Evet. Dernek ve vakıflar gibi kurumsal yapılar yanında, tüzel kişiliğe sahip olmayan sivil inisiyatifler ve aktivistler de bu çağrıya başvurabilir.

Bireysel başvurularda başvurucu için yaş sınırı var mı?

Hayır, herhangi bir yaş sınırımız bulunmamaktadır. 

Başvuru yaptığımızda bizi nasıl bir süreç bekliyor? 

Proje başvuruları 2 Mayıs - 26 Mayıs 2024 tarihleri arasında kabul edilecek. 27 Mayıs - 7 Haziran 2024 döneminde, başvurulan projeler değerlendirme sürecinden geçirilecek. Bu süreçte, Hafıza Merkezi ekibinden 2 kişi ve başvuru konularında uzmanlık sahibi 3 kişiden oluşan bir jüri, projeleri inceleyecek. Seçilen projeler, 10 Haziran 2024 tarihinde başvuru sahiplerine duyurulacak. Ardından 30 Haziran 2024'te İstanbul'da, seçilen projelerin başvuru sahipleriyle bir ön hazırlık atölyesi gerçekleştirilecektir. Bu atölyeden sonra, projelerin 12 aylık uygulama süreci başlayacak. 

Onarıcı Adalet için Onarıcı Fikirler, Adalet İyileştirir projesi kapsamında yürüttüğümüz bir alt hibe desteğidir. Fakat bu faaliyetimizde alışılmış hibe mekanizmalarından farklı olarak proje geliştirilme ve uygulama süreçlerini ortak süreçler olarak planlıyoruz. Bu yüzden bir hibe programında görmeye alışık olduğumuz başvuru ve mali destek mekanizmalarının yanı sıra, projelerin beraber geliştirilmesi ve uygulanmasına dönük süreçler de öngörüyoruz.

İstanbul'da düzenlenecek olan atölyede ne yapılacak?

30 Haziran tarihinde İstanbul'da düzenlemeyi planladığımız bu atölyede destek almaya hak kazanan projeler için bir ön hazırlık çalışması gerçekleştireceğiz. Bu atölyede, projelerin kavramsal çerçevesi, faaliyet planı, uygulama takvimi ve bütçesi üzerinde çalışma fırsatımız olacak. Atölye çalışmalarına başvuru sahipleri, ilgili alanlardan uzmanlar ile Hafıza Merkezi ekibi katılım sağlayacaktır.

Proje başvurusunda bütçe gönderilmesi gerekiyor mu? Gerekiyorsa ne detayda bir bütçe gönderilmeli?

Evet. Başvuru formunda sizlerden bütçe dosyasınızı yüklemenizi istediğimiz bir bölüm var. Bunun için önerdiğimiz bir şablon yok. Bizim için önemli olan bütçenin anlaşılır ve açıklayıcı olması. 

Her bir projenin alabileceği maksimum bütçe nedir?

Projelere sağlanacak toplam bütçe 22.500 Euro. Bu bütçe en az 3, en fazla 5 proje arasında bölüştürülecektir. 

Projeler için uygun harcama kalemleri nelerdir?

Onarıcı Adalet için Onarıcı Fikirler küçük çaplı bir hibe destek mekanizmasıdır. Bu yüzden personel maaşı veya ofis giderleri (kira, ekipman, vs.) gibi idari giderler karşılanmayacaktır. Karşılanacak olan bütçe kalemleri projenin gerçekleşmesine yönelik hizmet kalemleri olacaktır. 

Hangi illerden başvuru yapılabilir?

Türkiye’nin tüm illerinden başvuru alınacaktır. Ancak destek için uygun projelerin ağırlıklı olarak Kürt illerinde yaşanan ve çerçevesi duyuruda verilmiş olan ihlallere odaklı olması beklenmektedir. 

Onarıcı Adalet ile İlgili Kaynaklar 

Geçmiş ve Gelecek Arasında Onarıcı Bir Adalet Yaklaşımı, Turgut Tarhanlı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi.

Onarıcı Adalet Yaklaşımları, Aslı Odman, Duygu Dağ, Murat Deha Boduroğlu, 27 Nisan 2022

Öldürülmeselerdi Arkadaşlarımız Olacaklardı: Kürt İllerinde Çocuklara Yönelik Yaşam Hakkı İhlalleri, Xemgin Görücü, Medzan Nakçi, Yasemin Soydan, 2022

Geçiş Dönemi Adaletinden Edimsel Adalete: Toplumsal Şiddet Sonrasında Barış Aktivizmi, Birgit Bräuchler (2019)-çeviri

Geçiş Dönemi Adaleti İçin Onarıcı Adaleti Dönüştürmek, Kerry Clamp (2019)-çeviri

Onarıcı Adaletin Küçük Kitabı, Howard Zehr (2002)-çeviri

Geçmişle Yüzleşme: Arjantin Deneyimi, Nazan Üstündağ, 2015

Türkiye’de Geçiş Dönemi Adaleti: Dönüşen Özneler, Yöntemler ve Araçlar, Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, 2021

Politik bir araç olarak nakış: Arpilleranın Şilili kadınlar için güçlendirici rolü, Hafıza Merkezi Söyleşisi, Noémi Lévy-Aksu

“Tüm İnsanlar Önünde Özür Dilerim”, Tanıl Bora, yazar, editör

Konuşulmayan Gerçek: Zorla Kaybetmeler, Özgür Sevgi Göral, Ayhan Işık, Özlem Kaya, 2015

Zorla Kaybetmeler ve Yargının Tutumu, Prof. Gökçen Alpkaya, Av. İlkem Altıntaş, Yard. Doç. Öznur Sevdiren ve Av. Emel Ataktürk, 2015

Cezasızlık Sorunu: Soruşturma Süreci, Gülşah Kurt, 2015

Türkiye’nin Cezasızlık Mevzuatı, Yard. Doç. Dr. Öznur Sevdiren, 2016

Zorla Kaybetmeler Hakkında Amicus Curiae Raporu, 2016

Amicus Curiae Görüşü: Ağır İnsan Hakları İhlallerinde Zamanaşımı: Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme, Başak Çalı, 2017

Amicus Curiae Görüşü: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ve Zorla Kaybetmeler, Osman Doğru, Hülya Dinçer, 2017

Dava İzleme: Duruşma Salonunda Devlet ve Yurttaş, Prof.Dr. Gökçen Alpkaya, Emel Ataktürk Sevimli, Burcu Ballıktaş Bingöllü, Kerem Çiftçioğlu, Melis Gebeş, Duru Yavan, 2017

Zorla Kaybetme ve Hukuk Dışı İnfaz: Soruşturma ve Yaptırımlar Uygulayıcı Rehberi, International Commission of Jurists (Uluslararası Hukukçular Komisyonu) 2017

Çatışma Kayıplarını Belgeleme Standartları, Özlem Kaya, 2018

1990’lı Yıllardakı̇ Ağır İnsan Hakları İhlallerı̇nde Cezasızlık Sorunu: Kovuşturma Sürecı̇, Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, 2021

Bu çağrı Adalet İyileştirir projesi kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla Hafıza Merkezi’ne aittir ve Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.