Diyarbakır Suriçi ve Lefkoşa, şiddet ve baskı mekanizmalarıyla fiziki ve anlatısal olarak bölünen iki kent. Hafıza Merkezi ve Home for Cooperation (Dayanışma Evi) ortaklığıyla 2022 yılının Ekim ve Kasım aylarında yürütülen bu çalışma kapsamında iki kentin mekânsal hafızasının izini sürmek için atölyeler düzenledik. Çatışmalı ve Bölünmüş Kentlerde Mekânsal Hafıza: Diyarbakır ve Lefkoşa başlıklı video, bu atölyelerin hikâyesini anlatıyor.

Ne yaptık? 

Hafıza Merkezi ve Home for Cooperation olarak 29-30 Ekim 2022 tarihlerinde Diyarbakır’da, 5-6 Kasım 2022 tarihlerinde ise Lefkoşa’da iki atölye düzenledik. Yürütücülüğünü Dilan Kaya, Nihal Soğancı ve Veli Aksoy’un yaptığı atölyeler, gençlerin çatışmalı ve bölünmüş kentlerde mekânsal hafızayı nasıl ele aldığına odaklandı. Atölye boyunca gençlerin iki kente dair hâkim anlatının ötesine geçen hikâyeleri keşfetme süreçleri takip edildi ve mekânsal hafızayı yeniden nasıl kurduklarına, çatışma ve yerinden edilmenin ardından gelen yası nasıl dönüştürdüklerine dair izlenimler paylaşıldı.

Nasıl yaptık?

İki gün süren atölyelerin ana eksenini hafıza turu ve kolaj çalışması oluşturdu. Hafıza turu kapsamında Diyarbakır ve Lefkoşa’nın çokkültürlü yaşamının izlerini taşıyan mekânsal ve kamusal alanlarında yapılan yürüyüşlerle iki kentin çok katmanlı hafızası üzerine konuşuldu. Atölyenin ilk günü gerçekleşen yürüyüşte katılımcılar fotoğraflar çektiler ve ertesi gün yapılan kolaj atölyesiyle kent hafızasının kişisel anlatılarla yeniden nasıl inşa edildiği üzerine paylaşım yapıldı. 

Neden Diyarbakır ve Lefkoşa? 

Diyarbakır ve Lefkoşa, tarih boyunca çok kültürlü yaşam pratiğinin süregeldiği iki kent. Deneyimlenen çatışma ve bölünmenin benzer olduğu kadar biricik de olan etkilerini daha iyi görebilmek ve çokkültürlü geçmişleri olan, çatışma yaşamış bu iki kentte mekânsal hafızayı irdelemek ve iki kent arasında bağ kurabilmek için Diyarbakır ve Lefkoşa’yı seçtik.  

Diyarbakır Suriçi, tarih boyunca yaşamın kesintisiz sürdüğü, birçok kültüre ev sahipliği yapan bir yaşam alanı oldu. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı’yla Temmuz 2015’te UNESCO Miras Alanı ilan edilen Suriçi, Aralık 2015 – Mart 2016 yılında yaşanan çatışmalar sonrasında yıkıldı. Devamında gerçekleştirilen kentsel dönüşüm çalışmalarıyla fiziki, sosyal ve kültürel dokusunu kaybettiği bir değişim yaşadı.

Kıbrıs’ın Başkenti Lefkoşa, 1950’lerin sonuna doğru başlayan toplumlarası çatışmalar sonrasında, 1974’te Türkiye’nin askeri müdahalesiyle bölündü. 1975 yılında, Nüfus Değişim Anlaşması sonrasında Kıbrıslı Türkler adanın kuzeyine, Kıbrıslı Rumlar ise güneyine yerleşti. Nisan 2003, ara bölgenin 30 yılda ilk kez geçilebilir hale geldiği zamandır. Geçiş noktalarının ilki Dayanışma Evi’nin de yer aldığı Ledra Palace geçiş noktası oldu. Geçişlerin başlaması, kentin geçmişini ve kaybolan hikayelerini sorgulama ve hatırlama pratiklerini de tetikledi.

Atölyelerin düzenlenmesine ve videonun hazırlanmasına olan desteğinden dolayı Olof Palme Intarnational Center’a teşekkür ederiz.