Hedef

Bu proje ile bir yandan Türkiye’nin farklı şehirlerinden ve toplumsal kesimlerinden gelen gençlerin toplumsal hafıza ve geçmişle yüzleşme alanı ile tanışmalarını; bu konularda bilgi ve meraklarının artmasını; çeşitli deneyim, birikim ve hafızalara sahip gençler arasında diyalog kurulmasını; ve bugünün mücadelelerini geçmişin izini sürerek gençlerle birlikte tartışmayı amaçlıyoruz. Bir diğer yandan da gençlerin kolektif veya bireysel olarak kendi projelerini üreterek hafızalaştırma çalışmalarına özgün katkılar sunmalarını destekliyoruz.

Gerekçe

Bu proje Hafıza Merkezi’nin toplumsal hafıza ile ilgili konuları gençlerin ilgi ve merakları üzerinden tartışmaya yönelik uzun vadeli vizyonunun bir parçası. Bugün Türkiye ve dünyada resmi özürlerden imza kampanyalarına, sömürge sonrası araştırmalardan Black Lives Matter hareketine, yeni hafıza mekanlarının inşasından heykel yıkımlarına, geçmişin mirası kamusal alanda gittikçe daha görünür ve tartışılır hale geliyor. Ancak bir yandan Türkiye sivil toplumunun geçmişi anma, anlama ve hatırlama pratiklerinin gençlerin ilgi ve merak dünyalarını çok fazla dikkate almadığı bir gerçek. Bu proje geçmişin ağır travmalarını bugünün genç kuşağıyla yenilikçi, umutlu ve yüzü geleceğe dönük bir dil ile konuşmanın dilini arıyor. Bizi bu projeyi yapmak için harekete geçiren sorulardan bazıları ise şöyle; Her gün karşılaştığımız şiddet, nefret ve ayrımcılıklar nasıl bir tarihten besleniyor? Üst kuşakların yaşadığı toplumsal travmalar genç kuşağa nasıl yansıyor? Bugünü anlamlandırma çabamızda hatırladıklarımızın ve unuttuklarımızın rolü ne? Başka deneyimlerden gelen insanlarla nasıl karşılaşmalar yaşıyor, kendi hikayemize uzak olanlarla nasıl iletişim kuruyoruz? Geçmişin getirdiği yük ne zaman bir değişim talebi yaratıyor? Toplumsal hafızada susturulanlar ve bastırılanlar nasıl geri dönüyor? Bugünkü hafıza mücadeleleri ırkçılık, çoğulluk, kamusal alan, kent hakkı, toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizlikler ve aktivizm gibi temalara hangi açılardan, nasıl ışık tutuyor? Tekil bir anlatıya karşı çoğul ve eleştirel bir toplumsal hafızanın inşasını düşünmek mümkün mü?

Faaliyetler

Proje tasarımında katılımcıların kendilerini pasif dinleyiciler değil projeyi şekillendiren aktif üreticiler olarak konumlandırmasına özel önem verdik. Bu çerçevede projenin temel faaliyetleri gençlerin aktif katılımı ile gerçekleşen atölyelerin yanı sıra, yine gençlerin danışman desteğiyle gerçekleştirecekleri söyleşiler ve üretecekleri projelerden meydana geliyor. Ayrıca, atölye çalışmalarını zenginleştirmek için tarihsel olaylara ilişkin mekanlar, anıtlar veya arşivlere saha ziyareti de düzenlenecek. Uygulamalı, deneyimsel ve birlikte öğrenme ilkeleri çerçevesinde kurguladığımız programın, kaynakları ve öğrenme sürecinin dokümantasyonunu sağlayarak sürdürülebilir ve aktarılabilir bir deneyim olmasını amaçlıyoruz.

1. Atölyeler

Atölye programı kapsamında Mart-Temmuz 2021 tarihleri arasında hafıza sahasının farklı konu ve alanlarına odaklanan 10 atölye düzenledik. Atölyelere bu alanlarda çalışan farklı kolaylaştırıcılar eşlik etti. Her biri yarım gün süren atölyelerde önce kolaylaştırıcılar çalıştıkları alanlarla ilgili aktarımlar yaptı, ardından katılımcılar bu aktarımların beslediği ve içine kendi öznel deneyimlerini kattıkları tartışmalar yaptı. Proje değerlendirmesi sırasında katılımcılar, kamusal ve özel olanın birbirini beslediği bu tartışmaların kendileri için çok dönüştürücü olduğunu söyledi.

2. Söyleşiler

Atölye programına paralel bir şekilde katılımcı gençler atölye kolaylaştırıcıları ile onların çalışma alanları üzerine söyleşiler yaptı. Bu söyleşiler Hafıza Merkezi’nin Medium hesabında yayımlandı ve sosyal medya hesapları üzerinden paylaşıldı. Katılımcıların üzerine titizlikle çalıştığı ve proje danışmanlarının desteğiyle hazırlanan söyleşiler büyük ilgi gördü.

Söyleşilerin tamamına Medium hesabımızdan ulaşabilirsiniz.

3. Projeler

Atölye programı sonunda gençler bireysel ya da grup çalışması halinde bir dizi bitirme projesi ürettiler. Blog, video ve e-kitap formlarında üretimler içeren projeler gençlerin atölye deneyiminden öğrendiklerini pratiğe dökmeleri ve kendilerini aktif özneler olarak konumlandırmaları açısından önem taşıyordu.

• Mekânın Cinsiyeti: Proje katılımcımız Seval Siğinç’in hazırladığı blog, farklı sosyal arkaplanlardan ve nesillerden kadınların mekân deneyimlerini biriktirerek kolektif bir hafıza yaratmayı amaçlıyor.
• Göz Kararı: Proje katılımcılarımız Akarsu Demirkol, Burçin Bahar Güler, Sidar Tekin and Zeynep Kılıç tarafından hazırlanan blog, Türkiye’deki etsiz sofraların ve yemek tariflerinin hafızasını tutuyor. Katılımcıların ailelerindeki kadınlardan aktardıkları vejetaryen ve vegan tarifler aracılığıyla kadınların görünmeyen ev içi emek deneyimleri ve iç göçe ilişkin konular da ön plana çıkıyor.
• Dans, mekân, hafıza: Hasankeyf’i anlatan bir performans denemesi: Proje katılımcımız Nazlı Durak, daha önce hiç görmediği Hasankeyf’in mekân hafızasını beden ve dans aracılığıyla aktardığı performans çalışmasından bir video üretti ve bu üretime eşlik eden günceyi bir blog üzerinden yayımladı.
• Öldürülmeselerdi Arkadaşlarımız Olacaklardı: Kürt İllerinde Çocuklara Yönelik Yaşam Hakkı İhlalleri: Proje katılımcılarımız Yasemin Soydan, Medzan Nakçi ve Xemgîn Yusuf Görücü, atölyeler sonunda “çocuk/luk hafızası” üzerine bir çalışma başlatmış ve Kürt illerinde 2000 yılından bu yana öldürülmüş çocukların hikâyelerinin peşine düşmüştü. Yoğun bir veri derleme ve saha araştırması sonucunda çalışmalarını bir e-kitap haline getirdiler. Ekip, 2000-2020 yılları arasında gerçekleşen çocuk yaşam hakkı ihlallerine dair veriyi İnsan Hakları Derneği, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Mazlum-Der ve Gündem Çocuk Derneği’nin yıllık ve aylık raporlarından derledi. Oluşturulan veritabanına göre, 2000 ve 2020 yılları arasında Kürt illerindeki silahlı çatışma ve çatışma artıkları sebebiyle kolluk güçleri tarafından 385 çocuk öldürüldü ve 850 çocuk yaralandı.
• Hafızayı Queerleştirmek: Proje katılımcımız Berfin Atlı, yürüttüğü “Hafızayı Queerleştirmek” adlı sözlü tarih çalışması sonucunda bir video hazırladı. Kartopu örneklem tekniği ile toplam sekiz queer özne ile yapılmış sözlü tarih görüşmesinden dördünü odağına alan video, kişisel ve mahrem eşyaların işaret ettiği kolektif tarihsel süreçlerin izini sürüyor.

4. Saha ziyaretleri

Covid-19 salgını nedeniyle tüm atölyelerini çevrimiçi gerçekleştirmek zorunda kaldığımız projede saha ziyaretlerinin fiziksel buluşmalar olması katılımcıların kaynaşması için çok önemliydi. 19-21 Ağustos 2021 tarihinde Antakya’da, 6-7 Kasım 2021 tarihinde ise İstanbul’da olmak üzere katılımcıların bir araya gelip hafıza sahalarına ziyaretlerde bulunabildiği iki buluşma düzenledik.

▶ Antakya saha gezisi programını indirmek için tıklayın.

▶ Kapanış toplantısı programını indirmek için tıklayın.