Türkiye'de Hafızalaştırma, Türkiye'deki hafızalaştırma projeleriyle ilgili bir derleme sitesidir. Site Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana geçen süreçte  ağır insan hakları ihlallerine uğrayan birçok grup ve bireyle ilgili oluşturulan hafızalaştırma çalışmalarını tanıtıyor. 

Hedef 

Hakikat, adalet ve hafıza mücadelesinde toplumun geniş kesimlerinin geçmişteki hatalardan öğrenme sürecine dâhil edilmesi, “Bir Daha Asla!” mottosunun hayat bulması için son derece önemli. Bir seçki olarak tasarlanan bu sitenin, anma faaliyetlerinin, insan hakları ve geçmişte yaşanmış adaletsizliklerle ilgili merak, anlama ve sorgulama becerilerinin gelişmesine katkı sunmasını amaçlıyoruz. 

Arka plan 

Bu proje, World Policy Institute [Dünya Politika Geliştirme Enstitüsü], Fetzer Institute [Fetzer Enstitüsü] ve İstanbul merkezli Hafıza Merkezi’nin işbirliğiyle 2013 yılında başladı. Proje ile ilgili ilk fikir, World Policy Institute üyesi Belinda Cooper tarafından Hafıza Merkezi’nin Aralık 2011’de hafızalaştırma ile ilgili düzenlediği bir atölyeye katıldıktan sonra önerildi. Projenin amacı, Türkiye’de dışlayıcı, milliyetçi, tek boyutlu bir ulusal hafızanın egemen olduğu hafıza sahasının demokratikleşmesine katkı sunmak için farklı aktörler tarafından hayata geçirilen hafızalaştırma çabalarını derlemekti. Bu ilk atölye çalışması sırasında da gündeme gelen hafızalaştırma ile ilgili çok sayıda soruyu ve hafızalaştırmanın insan hakları ve demokrasiye nasıl katkıda bulunabileceğini daha derinlemesine araştırmak amacıyla, Şubat 2013 tarihinde Mardin’de farklı politik, etnik ve dini gruplardan hafızalaştırma ile ilgilenen Türkiyeli katılımcıları bir araya getiren ikinci bir atölye düzenledik. Bu atölyelerde çeşitli siyasi girişimlerden, farklı etnik ve dini kimlikleri temsil eden ve aktif bir biçimde hafızalaştırma çalışmaları yürüten bir katılımcı grubunu bir araya getirdik. Ayrıca zor ve tartışmalı tarihsel süreçlerle baş etmeye çalışan üç ülkeden, Almanya, İsrail ve Bosna’dan hafızalaştırma uzmanları davet ettik. Türkiye’de Hafızalaştırma web sitesi bu atölyenin doğal sonucu olarak ortaya çıktı. 

Faaliyetler 

Web sitesi 

Türkiye'de Hafızalaştırma web sitesi 2013’te yayınlanan ilk versiyonu, geçmişte yaşanmış ve bugün inkâr edilen, bastırılan veya yanlış yorumlanan zulümler ile ilgili Türkiye çapındaki 26 çalışmayla ilgili bilgi içeriyordu. Bu girişimlerin çoğu, daha geleneksel hafızalaştırma biçimleri olan heykeller, ibadet yerleri, parklar, anıtlar ve eski cezaevleri gibi fiziksel anmalardı. 2019’da siteye 12 yeni çalışma ekledik ve sitede yer alan projelerin sayısı 37 oldu. Bu 37 projeyi biçim özellikleri ve proje sahipliği açısından filtrelemek mümkün. Sitenin mevcut versiyonu, 2022 yılında başlayan yeniden tasarlama sürecinin ürünü. Görsel açıdan siteyi daha çekici ve okunaklı hale getirmeyi hedefleyen dönüşüm sürecinde tüm içerikler gözden geçirilerek güncellendi. 

Söyleşiler, Denemeler, Kaynaklar 

Sitenin yeni versiyonu aynı zamanda hafızalaştırma alanına daha kapsayıcı ve katılımcı bir yaklaşımı benimsiyor. Bu çerçevede kütüphane bölümüne hafıza alanıyla ilgili kaynakları dahil ettik ve her bir çalışma için paydaşlarla söyleşi ve deneme gibi yeni içerikler hazırladık. Bu eklemeler, hafızalaştırma çalışmalarının çok boyutlu süreçlerini daha iyi belgeleyerek mağdur ve hayatta kalanlarına, sivil toplum aktörlerine, sanatçı, tasarımcı gibi farklı birey ve gruplarının deneyim ve düşüncelerine alan açmayı hedefliyor. Bu çok sesli yapının, aynı zamanda Türkiye ve dünyadaki hafıza sahalarına yönelik eleştirel yaklaşımları ve tartışmalarına katkıda bulunacağını umuyoruz. 

Bize ulaşın 

Memorialize Turkey web sitesini çok sesli, çok perspektifli olmasını sağlamak ve hafızalaştırma alanında yaşanan gelişmeleri daha yakından takip edebilmek için okuyucularımızın katkılarına açığız. Mevcut içeriklere yönelik düzeltme, ekleme önerilerinizi ve yorumlarınızı bizimle memorializeturkey@hafiza-merkezi.org email adresi üzerinden paylaşabilirsiniz. Düzeltme ve ekleme önerilerinizin editoryal bir süreçten geçmesi gerektiğinden yayımlama süreci vakit alabilir.

Proje hakkında arka plan, metodoloji, ekip ve sponsor detayları için proje web sitesini ziyaret edebilirsiniz.