Hafıza Merkezi olarak 2017 yılından itibaren temel çalışma alanlarımızdan zorla kaybetmelerle ilgili yenilikçi anlatım biçimlerini kullanma çabalarımıza ağırlık vermeye başladık. Bu süreçte amacımız, kayıplar gibi ağır insan hakkı ihlallerini yeni neslin ilişkilenme biçimlerini göz önünde bulunduran yaratıcı biçimlerde anlatabilmek oldu.

Bu çerçevedeki çalışmalarımıza ilk olarak 11 Şubat 2017 tarihli bir atölye ile başladık. Bu toplantı ile kendi adımıza bir ilki gerçekleştirdik ve zorla kaybedilenlere dair veri ve bulgularımızı yaratıcı sektörlerden insanlarla hackathon formatında bir atölye ile bir araya getirdik. Veri tabanı, yazılım geliştirme, veri görselleştirme, grafik tasarım, video-kurgu, oyun tasarımı, görsel sanatlar, metin yazarlığı gibi ilgi alanlarından yaklaşık 40 kişinin katıldığı toplantıda yöntem olarak fikir paylaşmayı değil somut iş üretmeyi ön plana çıkardık. Bu yüzden katılımcıların fikir önerilerini atölyenin başında aldıktan sonra günün geri kalanını karma gruplar halinde fikirlerin prototip uygulamalarını geliştirmeye ayırdık. Bir günlük toplantının sonunda, Türkiye’de zorla kaybetmeler suçuna dair birbirinden yaratıcı protitipler üretildi.

Çalışmamızın bir sonraki aşamasında üretilen prototiplerin nihai projeler olarak geliştirilmesine odaklandık. Bu projelerden biri olan zorla kaybedilenler lügatı, Pikan Ajans ile işbirliği içinde geliştirip 2017’nin son aylarında paylaştığımız bir dijital bir hafızalaştırma projesiydi. Bu kampanya çerçevesinde, seçtiğimiz 27 kelimenin zorla kaybedilenlerin yakınları için taşıdığı anlamları bir lügat formatında görselleştirdik ve bunları bir aylık bir süre içinde sosyal medyadan paylaştık. Hackathon’da önerilen fikirlerden bir diğeri, kayıp yakınlarının fotoğraflarının ufak mermer taşlara basıldığı bir anıtlaştırma çalışması önerisiydi. Fotoğrafçı Anıl Olcan’ın önerdiği bu fikir 2019 yılında Aşikar Sır adıyla bir sergiye dönüştü. Uluslararası Gözaltında Kayıplar Haftası etkinliklerimiz kapsamında Karşı Sanat’ın ev sahipliğinde 10-21 Mayıs tarihleri arasında izleyicilerin ziyaretine açılan sergiye yeni mekanında tekrar açılan Karşı Sanat ev sahipliği yaptı. Sergi’de Anıl Olcan’ın yanı sıra Asya Leman, Hacer Foggo, Mert Kaya ve Hafıza Merkezi’nin çalışmaları sergilendi.

Ancak bizim için üretilen işlerin kendisi kadar insan hakları ile yaratıcı sektörler arasında sürdürülebilir, çoklu disiplinli çalışma ilişkileri geliştirmek de son derece önemliydi. Dolayısıyla, geçtiğimiz bir sene içinde bizim için bir ilk olma niteliği taşıyan ortak iş yapma süreçlerini önümüzdeki dönemde model olarak çoğaltmayı planlıyoruz. Bu çerçevede, 2019 yılında Hollanda Konsolosluğu ve Robert Bosch Vakfı’nın destekleriyle İnsan Hakları ve Yaratıcı İletişim başlıklı yeni bir proje uyguladık.

Prototipler

Hackathon’da çok sayıda yaratıcı fikir ve prototip üretildi.

: 90’lı yıllarda yaşanan zorla kaybetmeler ile o dönem kendi yaşadığı kayıplar arasında bağ kuran bir poster tasarımı önerisi.

: Kayıp yakınlarının fotoğraflarının ufak mermer taşlara basıldığı bir anıtlaştırma çalışması önerisi.

: Bir ikinci el satış sitesinde korsan “Beyaz Toros” ilan sayfası yapma önerisi.

: Kızıltepe’de zorla kaybedilen insanların ve devam eden arama sürecinin hikayesini anlatan bir “kaçış oyunu” tasarlama önerisi.

: Üzerinde zorla kaybedilen kişilere ait bilgi olan sahte Akbil kartlar tasarlayıp bunlarla flash mob düzenleme önerisi.

: Kelimelerin anlamını kayıpların dünyası üzerinden kuran bir lügat oluşturma önerisi.

Projeler

Hackathonda üretilen prototiplerden iki tanesini proje olarak geliştirdik. Bunlardan Anıl Olcan’ın önerisi Mayıs 2019’da Aşikar Sır adıyla sergiye, Pınar İlkiz’in önerisi ise 2017 yılında zorla kaybedilenler lügatı adıyla bir sosyal medya kampanyasına dönüştü.

‘Aşıkar Sır’ sergisi