Bu proje kapsamında Türkiye’deki sivil toplumun yeni bir barış sürecinin yeniden başlaması ve devam etmesi çabalarında daha etkin bir rol alması ve böylece sivil toplumun barış savunuculuğu alanına katkıda bulunmasına yönelik kapasite geliştirme ve araştırma faaliyetleri gerçekleştiriyoruz.  

Hedef

Bu projemizle Türkiye’de sivil toplumun barış savunuculuğuna ve olası yeni bir barış sürecine katkı sunma kapasitesini artırmayı hedefliyoruz. Bu genel hedef doğrultusunda proje yeni bir barış sürecinin inşasında önemli olan konu başlıklarında bilgi üretimini artırmayı, kurumlar arasında işbirliğini güçlendirmeyi ve gençlerin barış alanıyla kurduğu ilişkiyi cesaretlendirmeyi hedefliyor.  

Gerekçe

Kırk yıla yakın bir süredir devam eden silahlı çatışmayı sona erdirmek ve Kürt meselesine barışçıl ve demokratik bir çözüm bulmak hedefiyle 2013 yılında başlayan ve kamuoyunda “Çözüm Süreci” olarak da bilinen görüşmeler, 2015 yılında başarısızlıkla sonuçlandı. Bu iki yıllık süreç, Kürt meselesine ve meselenin siyasi çözümüne dair tartışmaların daha çeşitli kesimler tarafından yapıldığı, kısmi politika değişiklikleriyle demokratik alanın genişlediği bir ortam oluşturdu. Sürecin bitmesiyle beraber tekrar yoğunlaşan çatışmalar, Kürt meselesi etrafındaki tartışmaları barış ve çözüm ekseninden tekrar savaş ve terör eksenine kaydırdı. 15 Temmuz 2016 tarihinde başarısızlıkla sonuçlanan darbe girişimi ve sonrasında yürürlüğe giren OHAL rejimiyle beraber, temel insan hak ve özgürlüklerinin daha fazla ihlal edildiği, sivil alanın gözle görülür şekilde daraltıldığı, milliyetçiliğin ve militarizmin dilinin hakim olduğu bir ortam oluştu. Yapılan araştırmalarda, çözüm sürecine katılımlarının sınırlı bir düzeyde gerçekleştiği görülen sivil toplum kuruluşları, sürecin akamete uğramasından sonra daha zor şartlar altında çalışmalarını devam ettirmek zorunda kaldılar. Yaşanan tüm bu zorlu süreçler, siyasal barış tartışmalarını daha ısrarlı bir şekilde gündeme getirme zorunluluğunu beraberinde getirdi. 

Faaliyetler

Bu proje kapsamında; adem-i merkeziyet, silahsızlanma ve geçiş dönemi adaleti gibi konularda çözüm sürecinin analizinin yapıldığı ve dünyadaki iyi örneklerin Kürt meselesi ile karşılaştırmalı verildiği bir dizi rapor hazırladık. Bununla beraber, barış alanında çalışan sivil toplum kuruluşlarının kendi aralarındaki işbirliğini artırmak ve barış savunuculuğunu daha görünür kılmak için çeşitli atölyeler ve eğitimler düzenledik. Proje kapsamında, barış savunuculuğu alanında daha etkin faaliyet göstermek ve barış aktivizmi alanına katkıda bulunmak isteyen gençlerle çeşitli atölye, eğitimler ve inceleme ziyaretleri gerçekleştiriliyor.   

1. Yayımlanan raporlar

• Cuma Çiçek, Kürt Meselesi ve Siyasi Barış Bağlamında Güç Paylaşımı ve Ademi Merkeziyet (Türkçe, İngilizce, Kürtçe) 
• Nesrin Uçarlar, Türkiye’de Barışçıl Bir Hakikat Arayışı ve Irkçılıkla Yüzleşme, (Türkçe, İngilizce, Kürtçe) 
• Yasin Sunca, Küresel Dünyanın Bölgesel Kürt Sorunu: Zihniyetler, Siyasetler, Jeopolitik Dinamikler (Türkçe, İngilizce, Kürtçe)
• Onur Bakıner, Geçiş Dönemi Adaletinin Yokluğunda Resmî Hakikat Arayışı: Türkiye’de Meclis Araştırma Komisyonları (Türkçe, İngilizce, Kürtçe)

2. Makale çevirileri 

• Sürecin Ötesinde Barış, Audra Mitchell (2010)
• Geçiş Dönemi Adaletinden Edimsel Adalete: Toplumsal Şiddet Sonrasında Barış Aktivizmi, Birgit Bräuchler (2019)
• Kıbrıs Barış Müzakerelerindeki “Ötesi”: Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum Basınındaki “Biz-Onlar” Kurgusu, Christophoros Christophorou ve Sanem Şahin (2018)
• Onarıcı Adaletin Küçük Kitabı, Howard Zehr (2002)
• Geçiş Dönemi Adaleti İçin Onarıcı Adaleti Dönüştürmek, Kerry Clamp (2019) 
• Çatışma, Hafıza ve Hafıza Aktivizmi: Zor Geçmişlerle Yüzleşme, Orli Fridman (2020)
• Zorla Kaybedilmelere Karşı Yapılan Eylemlerde Görsel Aktivizm: 43 Ayotzinapa Öğrencisinin Vesikalık Fotoğrafları, Sophie Dufays (2023)

3. Çevrimiçi paneller

Geçmişi Konuşmak, Barışa Alan Açmak I

2022 yılında dünyada ve Türkiye’de hakikat arayışı, ırkçılık, adalet talebi ve toplumsal barışa dair farklı deneyim ile yaklaşımları konuştuğumuz bir çevrimiçi panel serisi düzenledik.

Türkiye’de yeni bir barış sürecinin doğması ihtimalinin uzak göründüğü bugünlerde, bir yandan da geçmişle yüzleşme siyasi alanda yeniden tartışılmaya başlandı. Bu çatlağın sesini çoğaltmak amacıyla planladığımız beş oturumda hak mücadelesi alanında köklü bir birikime sahip sivil toplum örgütleri ile eleştirel araştırmacıların çalışmalarını görünür kılarak toplumsal hafıza, ırkçılık ve yüzleşme gibi meseleleri daha geniş bir kesimle birlikte tartışmayı amaçlıyoruz. Dünyada ve Türkiye’de hakikat arayışı, ırkçılık, toplumsal barış ve adaletin hem cezalandırıcı hem de onarıcı mekanizmaları ile ilgili farklı yaklaşımlara yeni bir alan açacağımızı ümit ediyoruz.

Panel temaları, Hafıza Merkezi’nin ana çalışma alanlarını yansıtmakla birlikte, Türkiye’de barış inşasına yönelik çalışmaların yapısal unsurlarını teorik ve pratik bağlamlarda tartışmayı mümkün kılacak şekilde seçildi.

• Irkçılıkla Yüzleşmek – Nesrin Uçarlar, Yıldız Önen, Betsy Penso – 9 Mart 2022
• Barış İnşasında Meclisin Rolü – Nisan Alıcı, Onur Bakıner, Yeşim Yaprak Yıldız – 30 Mart 2022
• Onarıcı Adalet Yaklaşımları – Aslı Odman, Duygu Dağ, Murat Deha Boduroğlu – 27 Nisan 2022
• Çatışmalı ve Bölünmüş Kentlerde Hafıza ve Mekan – Dilan Kaya, Nihal Soğancı – 21 Haziran 2022 
• Türkiyeli Gençlerin Geçmiş Algısı ve Gelecek Tahayyülü – Cihan Erdal, Derya Fırat, Leyla Neyzi – 30 Kasım 2022

Geçmişi Konuşmak, Barışa Alan Açmak II

2022 yılında başlattığımız Geçmişi Konuşmak, Barışa Alan Açmak başlıklı çevrimiçi panel serisine 2023’te de devam ettik. Yeni seride dünyada ve Türkiye’de hakikat ve adalet arayışı, hafıza sahaları, hafızalaştırma, onarıcı adalet ve toplumsal barışa dair farklı deneyim ile yaklaşımları ve bunların etkilerini tartıştık.

Türkiye’de yeni bir barış sürecinin doğması ihtimalinin pek yakın görünmediği bugünlerde, geçmişle yüzleşme ve onarıcı adalet kavramları barış talep eden öznelerce hem sivil hem siyasi alanda konuşulmaya devam ediyor. Bu sesi daha çok yükseltmek amacıyla beş farklı oturumda adalet ve hafızalaştırma alanlarında mücadeleler vermiş, köklü birikimlere sahip öznelerin ve eleştirel araştırmacıların çalışmalarını görünür kılarak toplumsal hafıza, adalet arayışı, hafızalaştırma, sanat ve onarıcı adalet gibi meseleleri daha geniş bir kesimle birlikte tartışmayı hedefliyoruz. Dünyada ve Türkiye’de adalet arayışı, toplumsal barış ve adaletin hem cezalandırıcı hem de onarıcı mekanizmaları ile ilgili farklı yaklaşımlara ilişkin yeni alanlar açacağımızı ümit ediyoruz.

• Adalet Arayışında Hafızanın Temsili – Fatoş İrwen, Kardelen Işık, Şener Özmen – 8 Mayıs 2023
• 30. Yılında Madımak Katliamı ile Yüzleşmek – Ali Çağan, Eylem Şen, Hüseyin Mat, Şehriban Metin, Şenal Sarıhan – 14 Haziran 2023
• Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Hafıza ve Barış – Hacer Özdemir, Handan Çağlayan, Meral Akkent, Nazlı Mayuk – 10 Ağustos 2023
• 12 Eylül’ün Siyasi Belleği ve Tarihsel Adalet – Aylin Tekiner, Bülent Aydın, Eylem Delikanlı, Hülya Deveci – 1 Kasım 2023
• Yaramız Derindir: Hafıza Sahası ve Sömürgeci Afazi – Adnan Çelik, Noémi Lévy-Aksu, Özgür Sevgi Göral, Tanıl Bora – 14 Kasım 2023

4. Videolar 

Diyarbakır Suriçi ve Lefkoşa, şiddet ve baskı mekanizmalarıyla fiziki ve anlatısal olarak bölünen iki kent. Hafıza Merkezi ve Home for Cooperation (Dayanışma Evi) ortaklığıyla 2022 yılının Ekim ve Kasım aylarında yürütülen bu çalışma kapsamında iki kentin mekânsal hafızasının izini sürmek için atölyeler düzenledik. Çatışmalı ve Bölünmüş Kentlerde Mekânsal Hafıza: Diyarbakır ve Lefkoşa başlıklı video, bu atölyelerin hikâyesini anlatıyor.

5. Toplantı ve çalıştaylar

• Barış ve Ekoloji Toplantısı (Zozan Pehlivan, Agit Özdemir ve ekoloji aktivistilerin katılımıyla), 31 Mayıs 2021 
• Genç Barış Aktivistleri Toplantısı (Kıbrıs Diyalog Formun işbirliğiyle, Türkiye, Kıbrıs ve İsveç’ten genç aktivistlerin katılımıyla), 16 Haziran 2021 
• Cuma Çiçek, Kürt Meselesi ve Siyasi Barış Bağlamında Güç Paylaşımı ve Ademi Merkeziyet (Cuma Çiçek, Elise Massicard, Ulaş Bayraktar), 23 Haziran 2021 
• Nesrin Uçarlar, Türkiye’de Barışçıl bir Hakikat Arayışı ve Irkçılıkla Yüzleşme (Nesrin Uçarlar, Elizabeth Oglesby, Yeşim Yaprak Yıldız), 30 Haziran 2021 
• Çocukların yaşam hakkına yönelik ihlaller bağlamında cezalandırıcı ve onarıcı adalet çalıştayı, Diyarbakır, 13-14 Mayıs 2022 
• Yasin Sunca’nın kaleme aldığı Küresel Dünyanın Bölgesel Kürt Sorunu başlıklı rapor hakkında çevrimiçi panel (Yasin Sunca, Güney Yıldız, Arzu Yılmaz), 24 Mayıs 2022 
• Hafıza Turu ve Kolaj Atölyesi, Diyarbakır, 29-30 Ekim 2022 
• Hafıza Turu ve Kolaj Atölyesi, Lefkoşa, 5-6 Kasım 2022 
• Diyarbakır ve Lefkoşa: Çatışmalı ve bölünmüş Kentlerin Temsili ve Hafızası, Çevrimiçi Çalıştay, 16 Kasım 2022 
• Çocuk ve Gençlere Yönelik Çatışma Kaynaklı Hak İhlallerini Hafızalaştırmak, Çevrimiçi Çalıştay, 22 Aralık 2022
• Hafıza Merkezi’nin Kürt illerinde 1990’lı yıllarda yaşanan zorla kaybetmelerle ilgili yürüttüğü saha çalışmasına ve araştırmaya ilişkin deneyim aktarımı toplantısı (Hafıza Merkezi kurucularından akademisyen Özgür Sevgi Göral katılımıyla), İstanbul, 16 Mayıs 2023
• Zamansız Suçlar: Zamanaşımı ve İnsan Hakları, Hibrit Uluslararası Sempozyum, 22 Eylül 2023
• Yeni Hafıza Sahaları: Gençliğe Alan Açmak, Uluslararası Diyaloğu Güçlendirmek, Hibrit Uluslararası Çalıştay, 9-10 Aralık 2023